ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ - Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝΟΥ

Κατηγορία: Φύλλο 11

Γιορτάζεται η Μάχη του Μαρτίνου που έγινε στις 29 Ιανουαρίου 1829 μεταξύ των Τουρκικών δυνάμεων υπό τον Μαχμούτ και των Ελλήνων υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη και η περίλαμπρος νίκη των Ελλήνων.

Και μένει η εντύπωση ότι, στο Μαρτίνο ήταν το τέρμα ενός αγώνα 8 χρόνων, λαμπρού αγώνα που κυλούσε από νίκη σε νίκη με λαμπροφορεμένα παλικάρια, με Καπεταναίους, προεστούς, ανώτερο Κλήρο και λαό σφιχτά αδελφωμένους να παλεύουν όλα αυτά τα χρόνια για τη λευτεριά.

Δεν λέμε στον πανηγυρικό μας ότι, ακόμη και στις 29 Ιανουαρίου η επανάσταση, όχι μόνο δεν είχε τελειώσει αλλά βρισκόταν σε έσχατο σημείο εξάντλησης.

Οκτώ χρόνια είχε παλέψει σε θανάσιμο αγώνα με τα Τούρκικα ασκέρια, με πιο θανάσιμο τον εμφύλιο και με το διπλωματικό παρασκήνιο των τριών δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, που η κάθε μία έβαλε το χεράκι της στα Ελληνικά πράγματα για δικό της όφελος, με την βοήθεια των εδώ ευνοουμένων της.

Η 29η Ιανουαρίου λοιπόν βρίσκει την επαναστατημένη ακόμη Ελλάδα, με κυβερνήτη τον Πανάγιο Ιωάννη Καποδίστρια, που έχει να οργανώσει σε κράτος ευνοούμενο, ένα λαό χτυπημένο από κάθε είδος συμφορά, θάνατο, ορφάνια, πείνα, αρρώστια, απαιδευσιά, τους άνδρες που επί χρόνια πολέμησαν και έδωσαν τα πάντα, τώρα παραμερίζονται από τους "επιτήδειους ". Κυρίως έχει να παλέψει με τους " Κοτζαμπάσηδες " τους "Μαυροκορδάτους" τους "Κωλέτηδες". Και οι μεν "Κοτζαμπάσηδες" μάχονται να μοιράσουν ξανά την Ελλάδα σε τσιφλίκια τους, οι "Μαυροκορδάτοι" Αγγλόφιλοι και οι "Κωλέτηδες" Γαλλόφιλοι, αλλά και οι Ρωσόφιλοι μάχονται μάλλον για τα συμφέροντα των Άγγλων, Γάλλων, Ρώσων και οι Τούρκοι στην Στερεά.

Ο Ιμπραήμ έχει ακόμη στον έλεγχό του το μεγαλύτερο τμήμα της δυτικής Πελοποννήσου.

Από τις ελεύθερες περιοχές μόνο στη Αίγινα, τον Πόρο, την Ελευσίνα, τα Μέγαρα και σε λίγα νησιά περιορίζεται η εξουσία της κυβέρνησης.

Στις υπόλοιπες ελεύθερες περιοχές οι Κοτζαμπάσηδες εξακολουθούν να εξουσιάζουν, να ραδιουργούν και να αλληλοσφάζονται.

Ο Καποδίστριας λοιπόν με το ευρύ πνεύμα του και με την πολύχρονη γνώση των ραδιουργιών ήξερε ότι, αυτή ήταν η κρίσιμη στιγμή. Αν οι Τούρκοι σταθεροποιούσαν τη θέση τους στην Στερεά, και κατόρθωναν να ενωθούν με τις Τουρκικές δυνάμεις στη Εύβοια και έφθαναν στην Αττική, η Ελεύθερη Ελλάδα θα ήταν μόνο η Πελοπόννησος, σφοδρή επιθυμία άλλωστε των Άγγλων. Ευτυχώς γι’ αυτόν είχε στη Στερεά τον Δημ. Υψηλάντη, αγνό, ακέραιο, γενναίο πατριώτη, πλαισιωμένο από Ρουμελιώτες Καπεταναίους το ίδιο αποφασισμένους, να σταματήσουν με κάθε θυσία τον Τούρκο.

Παρά τις αυστηρές συστάσεις του Άγγλου ύπαρχου Μάλκολμ, καθώς μας πληροφορεί ο Κασομούλης "να τραβηχτούν τα στρατεύματα ως το ενδότερο της Πελοποννήσου". Ο Υψηλάντης με διαταγή του Καποδίστρια εγκαταλείπει το στρατόπεδο των Μεγάρων και προχωρεί στη Βοιωτία. Οι διεσπαρμένες δυνάμεις των Τούρκων, διευκόλυναν την προσπέλαση του Υψηλάντη. Η εξουδετέρωση των Τούρκων στο Στεβενίκο και στο μοναστήρι της Δομπού διευκολύνει την προέλαση των χιλιαρχιών του Υψηλάντη προς τη Λιβαδειά και Αράχοβα, σε λίγο η Στ’ χιλιαρχία του Βάσου απελευθερώνει την Λιβαδειά στις 5 Νοεμβρίου 1928 και ακολουθεί η κατάληψη της Αταλάντης από τον Μήτρο Λιακόπουλο και Διον. Ευμορφόπουλο.

Ταυτόχρονα ο Βάσος Μαυροβουνιώτης στρατοπεδεύει στη περιοχή Μαρτίνου ξεκαθαρίζοντας την περιοχή της Σκριπούς και όλης της ανατολικής Λοκρίδας, ενώ άλλες δυνάμεις προωθούνται μέχρι τις Θερμοπύλες.

Τα "τετελεσμένα αυτά γεγονότα που είχαν δημιουργηθεί χάρη στη σύμπραξη των Βοιωτών, Λοκρών, Σαλωνιτών, Φθιωτών, Ευρυτάνων, και στην πολιτική της στρατηγικής του Δημ. Υψηλάντη έδωσαν τη δυνατότητα στον κυβερνήτη Ιωαν. Καποδίστρια να απαιτήσει από τους πρέσβεις των Μ. Δυνάμεων που συνεδρίαζαν στον Πόρο από τον Σεπτέμβριο 1928 να αναγνωρισθούν τα όρια του νέου Ελληνικού Κράτους, η γραμμή Παγασητικού - Αμβρακικού.

Οι Τούρκοι είναι αποτραβηγμένοι στη Λαμία, καταλαβαίνουν ότι, αν οι θέσεις των Ελλήνων παγιωθούν, η Ρούμελη είναι χαμένη για την οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Μαχμούτ Πασάς σχεδιάζει λοιπόν να κατέβει στη Θήβα να συναντηθεί με τον Ομέρ πασά της Εύβοιας. Αρχικά οι επιχειρήσεις τους στέφθηκαν με επιτυχια, σχεδόν ανενόχλητος φθάνει στη Λιβαδειά.

Αποκλεισμένοι στην Λιβαδειά από το πυκνότατο χιόνι που έκλεισε όλους τους δρόμους και του στέρησε τις απαραίτητες προμήθειες, γιατί οι Έλληνες παρενοχλούσαν τις εφοδιοπομπές.

Οι δυνάμεις των Ελλήνων που στην αρχή είχαν αιφνιδιαστεί, αναθαρρούν και υπό την ηγεσία πάντοτε του Δημ. Υψηλάντη αναπτύσσονται κατά μήκος του δρόμου Θερμοπύλες - Φοντάνα -Τουρκοχώρι - Κασνέσι και εμποδίζουν τον ανεφοδιασμό του Μαχμούτ.

Οι οχυρωμένοι δε στην Πέτρα εμποδίζουν τους Τούρκους της Εύβοιας. Η πίεση του χρόνου αναγκάζει τον Μαχμούτ παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες να επιτεθεί στις Ελληνικές δυνάμεις που είχαν οχυρωθεί στο Μαρτίνο, κομβικό σημείο στον άξονα Λαμίας - Αταλάντης - Τραγάνας -Μαρτίνου - Ακραιφνίου - Θηβών, έτσι που να μπορέσει να ενωθεί, με τον Ομέρ της Εύβοιας. Η δύναμη του Μαχμούτ αποτελείται από 3.000 πεζούς, 500 ιππείς, και στο Μαρτίνο ο Βάσος Μαυροβουνιώτης έχει στη διάθεση του πολύ μικρότερη δύναμη, αλλά έχει ταμπουρωθεί μέσα στο χωριό, στήνοντας οδοφράγματα και αφήνοντας ελεύθερο μόνο τον κεντρικό δρόμο.

Το σώμα του Τριαντάφυλλου Τζούρα οχυρώθηκε στην είσοδο του χωριού, το δε σώμα του Γιάννη Κλήμακα στο κέντρο, ενώ ο Μαυροβουνιώτης με εκατό άντρες περιφερόταν για να ενθαρρύνει και να οδηγεί,

Στις 28 Ιανουαρίου τα προκεχωρημένα παρατηρητήρια της Στ' χιλιαρχίας του Βάσου είδαν μερικούς Τούρκους ιππείς να έρχονται προς το Μαρτίνο. Ο Βάσος τους θεώρησε λαφυραγωγούς κι έστειλε 200 περίπου άνδρες για να προφυλάξουν τα πρόβατα των Βλάχων Σαρακατσαναιων στην Αλογοπατησιά. Προχωρώντας όμως οι δύο εκατονταρχίες, συνάντησαν την εμπροσθοφυλακή των Τούρκων που την αποτελούσαν εκατόν πενήντα ιππείς. Η Ελληνική περίπολος έπιασε θέση μάχης και ήταν έτοιμη να αμυνθεί. Βλέποντας όμως σε λίγο όλο τον εχθρικό στρατό να πλησιάζει, μετά από αψιμαχία οπισθοχώρησαν και γύρισαν στο Μαρτίνο μεταφέροντας κι έναν πληγωμένο. Εκεί οχυρώθηκαν σε θέση που τους είχε ορίσει ο αρχηγός τους. Ο Μαχμούτ δεν επιτίθεται αλλά στρατοπεδεύει δυτικά του Μαρτίνου.

Ο Μαυροβουνιώτης χωρίς χρονοτριβή στέλνει δύο ιππείς στην Τραγάνα για να ειδοποιήσει τον Διον. Ευμορφόπουλο να τρέξει με την χιλιαρχία του κατά τα ξημερώματα για να τον βοηθήσει. Είναι βέβαιος ότι ο Μαχμούτ θα επιτεθεί την άλλη μέρα. Την επομένη 29 Ιανουαρίου οι Τούρκοι μετά την πρωινή προσευχή, με επικεφαλής τον έφιππο Μαχμούτ επιτίθενται.

Ο Μαυροβουνιώτης με τεχνάσματα καταφέρνει να τους παρασύρει μέσα στο χωριό. Οι Τούρκοι χωρίς να καταλάβουν το στρατήγημα, μπήκαν στο χωριό, και προχώρησαν ανενόχλητοι σχεδόν μέχρι το μέρος που ήταν η δύναμη του Βάσου. Εκεί τα παληκάρια του Κλήμακα και του Τζούρα που μέχρι αυτή την στιγμή έστεκαν σιωπηλοί, επιτίθενται και τους αποδεκατίζουν.

Όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι ήταν αποκλεισμένοι, τους κατέλαβε πανικός. Η μάχη υπήρξε αγρία και είχε σαν αποτέλεσμα την πανικόβλητη υποχώρησή τους, και την καταδίωξή τους σε μεγάλη απόσταση από το χωριό παρ' όλο το δύσβατο του χιονιού.

Η μάχη περιγράφεται πολύ παραστατικά από τον Κασομούλη.

« Έπιπταν οι υποχωρούντες προς τους όπισθεν ερχόμενους Τούρκους, και όντων γενικώς επήλθε σύγχυσης και γενική φυγή».

Απώλειες των Τούρκων 300 νεκροί, πολλοί τραυματίες και 9 σημαίες. Απώλειες των Ελλήνων ένας νεκρός και λίγοι τραυματίες,

Ο Μαχμούτ καταντροπιασμένος εκκενώνει την Λιβαδειά κι επιστρέφει στην Λαμία, κι έτσι η συνάντηση με τον Ομέρ ματαιώθηκε. Η συντριβή και η ταπείνωση του Μαχμούτ στο Μαρτίνο είχε σαν αποτέλεσμα την ματαίωση της Τουρκικής Κυριαρχίας στην Ανατολική Ρούμελη και το πέρασμά της στη Αττική, κι έδωσε την δυνατότητα στον κυβερνήτη Καποδίστρια να ανατρέψει την δυσμενή υπογραφή του πρωτοκόλλου την 22 Μαρτίου 1829 από τις Μ. δυνάμεις που ακύρωνε την απόφαση των πρεσβευτών της στον Πόρο.

Η μάχη και η νίκη στο Μαρτίνο υπήρξε καθοριστική και ευεργετική για το τέλος του αγώνα. Οριστικοποίησε τα σύνορα στη γραμμή Παγασητικού - Αμβρακικού. Αναπτέρωσε το ηθικό και την πίστη των Ελλήνων πολεμιστών, και έδωσε την δυνατότητα στον κυβερνήτη να ορθώσει το ανάστημά του στις επεμβάσεις των ξένων, αλλά και των εγχωρίων που υπονομεύουν τα συμφέροντα των Ελλήνων.

Ανάστημα βέβαια που φρόντισαν εγκαίρως να κατεδαφίσουν προς δυστυχία της Ελλάδος και όφελος των Κοτζαμπάσηδων και της ξενοκρατίας.

Κάθε Τιμή Δόξα και Ευγνωμοσύνη στους πρωτεργάτες Καποδίστρια, Δημ. Υψηλάντη, Βάσο Μαυροβουνιώτη, Τζούρα, Κλήμακα, και σ' όλους τους Μαρτιναίους και Ρουμελιώτες αγωνιστές.