Συμβουλές ασφαλούς χρήσης του Internet για παιδιά και νέους.

Κατηγορία: Φύλλο 13

«Με λένε Γιώργο και είμαι καλά…»

Έτσι θα δηλώνουν σε λίγο καιρό οι νέοι (και όχι μόνο). Ο λόγος; Μη βιαστείτε να απαντήσετε. Όχι, δεν είναι το αλκοόλ, δεν είναι τα ναρκωτικά, δεν είναι το κάπνισμα. Είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο (internet). Πολλοί από σας ίσως το ακούνε για πρώτη φορά. Κι όμως είναι μια «ασθένεια» που στις μέρες μας έχει αρχίσει και παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Μια πάθηση – σημείο των καιρών μας.

Το internet είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών, στο οποίο μπορούν να έχουν όλοι πρόσβαση ελεύθερα. Ενήλικοι και ανήλικοι, πλούσιοι και φτωχοί, θρησκευόμενοι και άθεοι, φυσιολογικοί και διεστραμμένοι «σερφάρουν» στο διαδίκτυο. Μπορεί να άργησε κάπως στη χώρα μας να έρθει (όπως και πολλά άλλα πράγματα σε αυτή τη χώρα) το γρήγορο –broadband όπως αλλιώς λέγεται- internet. Ήρθε όμως και έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Θα σας παραθέσω μερικά στατιστικά στοιχεία τόσο από την Ελλάδα όσο και παγκόσμια.

· 1 στους 5 κατοίκους του πλανήτη χρησιμοποιεί το internet (1,5 δις. χρήστες)

· 266% ρυθμός αύξησης των χρηστών τα τελευταία 7 χρόνια

· Στην Ελλάδα έχουν πρόσβαση στο internet 4 εκατομμύρια χρήστες και υπάρχουν 1,5 εκατομμύρια συνδέσεις γρήγορου (broadband) internet

· Μεγαλύτερη διείσδυση υπάρχει στις ηλικίες 13-17 ετών: 71,7% και ακολουθούν οι ηλικίες 18-24 και 25-34

· Το 56,8% των χρηστών έχουν πρόσβαση στο σπίτι τους, το 37% στην εργασία τους, το 21,3% σε internet cafe και το 16,7% στο σχολείο – πανεπιστήμιο

· Το 41,1% των χρηστών μπαίνουν στο internet καθημερινά

· Το 97% των νέων ηλικίας 13ων ως 24ων ετών χρησιμοποιεί τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα το internet, ενώ στο διαδίκτυο καταφεύγει για τα μαθήματα του σχολείου το 78% των μαθητών

Οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους οι Έλληνες χρήστες χρησιμοποιούν το internet είναι οι εξής: Αναζήτηση πληροφοριών (95,3%), αποστολή και ανάγνωση αλληλογραφίας (e-mail) (64,2%), κατέβασμα μουσικής (38,4%), συνομιλία (chat, news groups) (25,3%), παιχνίδια (23,7%), κατέβασμα λογισμικού (17,5%) και ηλεκτρονικές αγορές (11,2%)

Τα θετικά του internet; Αναμφισβήτητα πολλά. Άμεση ενημέρωση, δωρεάν επικοινωνία, αναζήτηση παντός είδους πληροφοριών εύκολα & γρήγορα μέσα από έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, ηλεκτρονικές αγορές. Και δεν είναι μόνο αυτά. Οι υπηρεσίες που προσφέρει το internet είναι πάρα πολλές και με τη σωστή χρήση του μπορεί να γίνει ένα παντοδύναμο εργαλείο στα χέρια του μαθητή – σπουδαστή, στα χέρια του επαγγελματία, στα χέρια του οποιουδήποτε. Οι εμπειρίες που προσφέρει στους χρήστες του είναι μοναδικές και δεν μπορούν να προσεγγιστούν από κανένα άλλο μέσο.

Όμως «ουδέν καλό αμιγές κακού», θα έλεγα παραφράζοντας τη γνωστή ρήση. Λόγω της φύσης του, το διαδίκτυο μπορεί πολύ εύκολα να γίνει στα χέρια των κακόβουλων ένα μέσο εκμετάλλευσης και διαφόρων παράνομων πράξεων. Μερικές από τις πιο βασικές παράνομες ή επιβλαβείς δραστηριότητες που συναντάμε σήμερα στο internet είναι οι παρακάτω:

• Έκθεση υλικού παιδικής πορνογραφίας
• Έκθεση υβριστικού περιεχομένου για συγκεκριμένα άτομα ή κοινωνικές ομάδες
• Βίαια, ρατσιστική και τρομοκρατική θεματολογία
• Παράνομες on-line συναλλαγές (οικονομικό έγκλημα)
• Παράνομος ηλεκτρονικός τζόγος
• Αποστολή μηνυμάτων με ακατάλληλο περιεχόμενο, χωρίς να είναι πάντα γνωστά τα στοιχεία του αποστολέα
• Αποστολή ιών (computer viruses) με σκοπό την πρόκληση ζημιάς στους υπολογιστές των αποδεκτών
• Τηλεσυνομιλίες (chatrooms) με άτομα που εκμεταλλεύονται τις τεχνολογικές τους δεξιότητες για να αντλήσουν προσωπικά δεδομένα και να προβούν σε παράνομες δράσεις
• Προώθηση ναρκωτικών και παράνομων ουσιών ή φαρμάκων για την χρήση των οποίων απαιτείται ειδική άδεια
• Διακίνηση αρχείων με προσωπικά ευαίσθητα δεδομένα και η παραβίαση του ιδιωτικού απορρήτου
• Προώθηση σατανιστικών και παραθρησκευτικών οργανώσεων
• Διάδοση μηνυμάτων με σκοπό τον προσηλυτισμό και γενικά η προώθηση προπαγανδιστικού υλικού
• Παρότρυνση σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες

Στην παραπάνω ανεξάντλητη λίστα προστίθενται μέρα με τη μέρα νέες μορφές παράνομων δραστηριοτήτων. Στην Ελλάδα, 1 στους 2 μαθητές δηλώνει ενήμερος για τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο, ενώ περίπου το 5% των μαθητών που επισκέπτονται chat rooms, δηλώνουν ότι έχουν παρενοχληθεί τουλάχιστον μια φορά από άγνωστο!

Και σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και ο εθισμός στο διαδίκτυο. Το φαινόμενο αυτό παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις και η πιο επικίνδυνη ομάδα χρηστών είναι τα παιδιά και οι νέοι. Πάνω από το 18% των Ελληνόπουλων παρουσιάζουν περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση του διαδικτύου (κατάσταση πριν από τον εθισμό), ενώ διαπιστώθηκε ότι 1% έχει ήδη εθιστεί στη χρήση του. Το 8% κάνει χρήση πάνω από είκοσι ώρες την εβδομάδα, ενώ τρεις στους δέκα εφήβους σερφάρει σε καθημερινή βάση, κυρίως παίζοντας online παιχνίδια βίας. Οι επιστήμονες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» -που διεξήγαγαν και την έρευνα- παρακολουθούν ήδη 18 εφήβους με εθισμό.

Σύμφωνα με τους ίδιους επιστήμονες, στα τελικά στάδια ο εθισμός με το internet μοιάζει με «εθισμό σε ναρκωτική ουσία», ενώ σύντομα θα ενταχθεί στις ψυχικές παθήσεις. Από την καθημερινή επαφή τους με νέους και νέες που έχουν εθιστεί στο internet προκύπτει ότι η ενασχόληση των παιδιών δεν πρέπει να ξεπερνά τις 2 ώρες ημερησίως και τις 10 εβδομαδιαίως. Θεωρείται, μάλιστα, ότι αν η χρήση του διαδικτύου ξεπερνά τις 5 ώρες ημερησίως, τότε είναι επικίνδυνη για εθισμό.

Ως πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εθισμού στο internet καταγράφονται οι περιπτώσεις εφήβων που κλέβουν τους γονείς τους για να πάνε σε internet καφέ, ενός μαθητή που έπειτα από 30 ώρες πάνω από ένα κομπιούτερ δεν μπορούσε να θυμηθεί πού είναι το σπίτι του, καθώς κι εκείνο ενός παιδιού που δεν έπινε νερό και έπαθε αφυδάτωση λόγω της εξάρτησης από το διαδίκτυο.

Γενικά τα συμπτώματα του εθισμού είναι τα εξής:

Ψυχολογικά:

• Aίσθηση ευφορίας όση ώρα βρισκόμαστε στο Διαδίκτυο.
• Είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε την δραστηριότητα.
• Αποζητούμε όλο και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο.
• Παραμελούμε οικογένεια και φίλους.
• Νιώθουμε κενοί, θλιμμένοι και οξύθυμοι όταν δεν βρισκόμαστε στο Διαδίκτυο.
• Λέμε ψέματα στην οικογένεια και τους φίλους μας για τις δραστηριότητες μας. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη δουλειά και το σχολείο.

Σωματικά:

• Διατροφικές διαταραχές.
• Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου.
• Μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση).
• Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα.
• Ξηρά μάτια - μυωπία
• Ημικρανίες
• Παραμέληση προσωπικής υγιεινής.

Ο Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου (www.safeinternet.gr) και η Μονάδας Εφηβικής Υγείας συμβουλεύουν τους γονείς για την πρόληψη του εθισμού στο internet:

• Αν τα παιδιά σας περνούν πολύ ώρα στο διαδίκτυο χρειάζεται να δημιουργήσετε μια ισορροπία μεταξύ του διαδικτύου και άλλων δραστηριοτήτων.
• Εξετάστε αν το παιδί σας ασχολείται υπερβολικά με το διαδίκτυο - αναρωτηθείτε αν το αποσπά από το σχολείο, την υγεία του και τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους.
• Αν δείχνει ισχυρά σημάδια εξάρτησης χρειάζεστε βοήθεια από ειδικό.
• Η καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλων προβλημάτων όπως η κατάθλιψη, ο θυμός και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Εξετάστε τις δικές σας online συνήθειες. Αν δυσκολεύεστε να ελέγξετε την χρήση του διαδικτύου σκεφθείτε ότι είστε το πιο σπουδαίο μοντέλο ρόλου στο παιδί σας.
• Δημιουργείστε ένα κατάλογο με τους κανόνες χρήσης του διαδικτύου από το παιδί σας. Θα πρέπει να περιλάβετε τα είδη των ιστοσελίδων που είναι εκτός.
• Μην απαγορεύετε κάτι έτσι απλά. Εξηγήστε τους λόγους που σας οδήγησαν σε αυτό έτσι ώστε να αποφύγετε τυχόν προστριβές.
• Μιλήστε για τους online φίλους και τις δραστηριότητες του παιδιού σας όπως το ρωτάτε και για τις άλλες του δραστηριότητες.
• Μάθετε ποια δωμάτια συζητήσεων ή πίνακες μηνυμάτων επισκέπτεται το παιδί σας και σε ποιόν μιλά για αυτά.
• Ζητείστε από τα παιδιά σας να μη μιλούν σε αγνώστους.
• Επιμένετε να σας ενημερώνουν αν επιθυμούν να συναντήσουν ένα on line φίλο.
• Μιλήστε τους για την πορνογραφία στο διαδίκτυο και κατευθύνετέ τα σε ιστοσελίδες για την υγιή σεξουαλικότητα.
• Διδάξτε το παιδί σας υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να δημιουργούν σχέσεις με συνομήλικα παιδιά και προτρέψτε τα στις αθλητικές δραστηριότητες.
• Όταν νοικιάζετε παιχνίδια για το παιδί σας από κάποιο κατάστημα βίντεο ή ξέρετε ότι το παιδί πήρε κάποιο παιχνίδι από ένα φίλο του, καλό είναι να ενημερώνεστε για το περιεχόμενο του συγκεκριμένου παιχνιδιού και για την ηλικία που προορίζεται. Μπορείτε να αναζητήσετε στοιχεία για το κάθε παιχνίδι στις ιστοσελίδες διαβάθμισης όπως το PEGI (https://www.pegi.info) αναγράφοντας το όνομα του παιχνιδιού. Το πιο απλό και πιο σωστό βέβαια αν έχετε χρόνο είναι να παίξετε μια φορά το παιχνίδι με το παιδί σας και να διαπιστώσετε και μόνοι σας το πόση βία ή σεξ περιέχει.
• Ασχοληθείτε και μάθετε να χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο έτσι ώστε να είστε ικανοί να παρακολουθήσετε και να συμβουλέψετε τα παιδιά σας.
• Τοποθετείστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα απομόνωσης του παιδιού.
• Χρησιμοποιείστε ειδικά φίλτρα για τις επιβλαβείς ιστοσελίδες.
• Η ώρα απασχόλησης με το διαδίκτυο είναι ανάλογη της ηλικίας:

20 λεπτά τη μέρα για παιδιά του Δημοτικού
1 ώρα την ημέρα για παιδιά Γυμνασίου και Λυκείου

 

Συμβουλές για παιδιά

• Εξηγείστε στους γονείς σας τις εμπειρίες σας κατά την πλοήγηση σας στο internet. Μιλήστε στους γονείς σας ή σε κάποιον ενήλικα για εικόνες ή κείμενα που βρήκατε στο internet και σας ανησυχούν ή σας φοβίζουν.
• Διαφυλάσσετε τις προσωπικές σας πληροφορίες. Ποτέ μην δίνετε το όνομα σας, την διεύθυνση σας, την διεύθυνση και το όνομα του σχολείου σας, το τηλέφωνο σας, φωτογραφίες σας σε αγνώστους που συναντάτε στο internet ακόμη και αν σας το ζητήσουν.
• Κρατάτε τον κωδικό εισόδου στον υπολογιστή σας μυστικό. Είναι σαν το κλειδί του σπιτιού σας: δεν θα το δανείζατε σε κανέναν.
• Μόνο με την άδεια και την παρουσία των γονιών σας μπορείτε να συμφωνήσετε να συναντήσετε κάποιον/κάποια που γνωρίσατε στο internet.
• Προσέχετε όταν μιλάτε διαμέσου chatroom ή email. Διακόψτε τη συνομιλία όταν κάποιοι σας κάνουν να νιώθετε άβολα.
• Μην εμπιστεύεστε ότι διαβάζετε στο internet. Μάθετε να βλέπετε το περιεχόμενο με κριτικό μάτι.

 

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι δεν πρέπει οι γονείς να περάσουν στο άλλο άκρο και να θεωρήσουν το internet έναν κακό δαίμονα. Το Διαδίκτυο είναι ένα μέσο επικοινωνίας, γνώσης, αλλά και ψυχαγωγίας. Είναι χρήσιμο, θετικό και βασικά, απαραίτητο.

Χρήσιμες Ιστοσελίδες

https://www.saferinternet.gr (Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου)
https://www.europa.eu.int/information_society/activities/sip (Πρόγραμμα Safer Internet plus της Ευρωπαϊκής Επιτροπής)
https://www.saferinternet.org (Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Κόμβων Insafe)
https://www.safeline.gr (Ανοιχτή γραμμή καταγγελιών για παράνομο ή επιβλαβές περιεχόμενο στο διαδίκτυο)
https://www.pegi.info/el/index/ (Πανευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τα Ηλεκτρονικά Παιχνίδια)
https://www.youth-health.gr (Μονάδας Εφηβικής Υγείας – Β’ Παιδαγωγική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών)
https://www.dpa.gr (Αρχή Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα)
https://www.dart.gov.gr (Ομάδα Δράσης για τη Ψηφιακή Ασφάλεια)
https://www.eukidsonline.net (Θεματικό δίκτυο EU Kids Online)

Τσουλουχάς Γιώργος
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Ηλ. Υπολογιστών