Ο Σταμάτης Χαραλάμπους ήταν πιλότος (Υποσμηναγός) της Πολεμικής Αεροπορίας (ΕΒΑ).

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μαρτίνο, ο πατέρα του Νίκος Χαραλάμπους που ήταν γιατρός και η μητέρα του Ευτυχία διέμεναν σε ένα χαμόσπιτο, που ήταν μεταξύ του Κώστα του Σίδερη και του Γεωργίου του Σίδερη, 150 με 200 μ. ανατολικά από την εκκλησία των Ταξιαρχών. Εκεί μεγάλωσε ο Σταμάτης μαζί με τα αδέλφια του τον Γιάννη (Δάσκαλος) τον Κώστα και τις αδελφές του Γαρυφαλιά και Ελένη.

Ο πατέρας του προτού γεννηθούν τα παιδιά του παλαιότερα ήταν γιατρός στο Μάζι.

Αφηγείται η Μαρία Μπώκου, ετών 82 σήμερα που έχει το σπίτι της απέναντι από του Σταμάτη στον ίδιο δρόμο καθώς και άλλοι υπερήλικες: ο Σταμάτης πέρναγε συχνά με διάφορους τύπους αεροσκάφη πάνω από το Μαρτίνο σε χαμηλές πτήσεις και ο κόσμος έβγαινε στους δρόμους και τον χαιρετούσε.

Εμφανιζόταν από τις κορυφογραμμές του Προφήτη Ηλία και βυθιζόταν προς την Εκκλησία και το σπίτι του και ενώ έγραφε κύκλο στο δάσος της Πευκιάς, εμφανιζόταν από τα πεύκα της Εκκλησίας, έκανε τον γύρο του Μαρτίνου, στις πλαγιές στις Χερόμες, στο Παλιοχώρι και χάνονταν στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού αφήνοντας συγκινημένους τους Μαρτιναίους.

Σήμερα θα σταθούμε σε δύο αναφορές για τα κατορθώματα και τον θάνατο του ηρωϊκού πιλότου.

Η πρώτη αναφορά έρχεται από την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ που στο ένθετο περιοδικό επ’ ευκαιρία της επετείου, στις 28 Οκτωβρίου 2010 και στην παράγραφο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ αναφέρεται για τον πιλότο Σταμάτη Χαραλάμπους και τους άλλους δύο συναδέλφους του τον Δημήτρη Παπαγεωργίου και Κωνσταντίνο Κούλη που σκοτώθηκαν και οι τρείς πετώντας πάνω από τα βουνά της Κορυτσάς με το ίδιο αεροσκάφος.

Το αεροσκάφος εβλήθη από πυρά ιταλικής αντιαεροποτικής πυροβολαρχίας και ανετινάχθη στον αέρα, ενώ προηγουμένως συμμετέχοντας μαζί και με άλλα αεροσκάφη της 32ης και 33ης Μοίρας Βομβαρδισμού στις 14-11-1940, κατέστρεψαν τα ιταλικά αεροδρόμια της Κορυτσάς και έκαψαν πάνω από 11 αεροπλάνα ιταλικά επί του εδάφους.

Ο Σταμάτης είχε συμμετάσχει και σε άλλες αποστολές και με άλλους τύπους αεροσκαφών, στην Μολάσοβα, στην Σαμαρίνα στην Κλεισούρα, στο Αργυρόκαστρο κ.λ.π.

Η δεύτερη αναφορά έρχεται από το πολεμικό Μουσείο της Αθήνας όπου υπάρχει στήλη με χρυσά γράμματα που αναφέρεται στους χαμένους αεροπόρους του 1940.

 

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

«Τιμής ένεκεν παρατίθεται κατωτέρω ονομαστικός πίνακας των πεσόντων πιλότων κατά χρονική σειρά θανάτου ενός εκάστου εξ αυτών».

Υποσ/γός         Γιάνναρης Ευάγγελος              Τ.Σ.Δ.Π. - Πίνδου 30-10-40

Υποσ/γός         Παπαμιχαήλ Λάζαρος             Τ.Σ.Δ.Π. - Πίνδου 30-10-40

Αρχ/νίας                      Γεμενετζής Κων/νος               Τ.Σ.Δ.Π. - Πίνδου 30-10-40

Υποσ/γός         Σακελλαρίου Ιωάννης             Ιωάννινα 2-11-40

Αρχ/νίας          Παπαδόπουλος Χρήστος                    Σαμαρίνα 4-11-40

Ανθ/γός                       Κατασός Φρειδερίκος                         Μολάσοβα Πίνδου 4-11-40

Αρχ/νία                        Σαραβάνης Αλέξανδρος                      Τ.Σ.Δ.Μ. Πίνδου 4-11-40

Υποσ/γός         Μαραβέλιας Φώτιος                Μαλάσοβα Πίνδου 11-11-40

Υποσ/γός         Καψαμπέλης Ιωάννης                         Μαλάσοβα Πίνδου 11-11-40

Αρχ/νίας          Σιβρόπουλος Αθανάσιος                     Μαλάσοβα Πίνδου 11-11-40

Υποσ/γός         Παπαγεωργίου Δημήτριος      Κορυτσά 14-11-40

Υποσ/γός         Χαραλάμπους Σταμάτιος                    Κορυτσά 14-11-40 

Αρχ/νίας          Κούλης Κων/νος                                 Κορυτσά 14-11-40 

Ανθ/γός                       Γιάκος Δημήτριος                                Κούκλαινα 15-11-40

Αρχ/νίας                      Κοντίδης Μιλτιάδης                Κορυτσά 15-11-40

Αρχ/νίας          Δαραβιγκίδης Γεώργιος                      Κορυτσά 15-11-40

 

Η είδηση του θανάτου του Σταμάτη έφθασε στο Μαρτίνο τις ημέρες αυτές εν μέσω πολέμου, το χαμόσπιτο του πατέρα του γέμισε κόσμο. Το πένθος ήταν βαρύ.

Ο Υποσμηναγός Σταμάτης Χαραλάμπους δεν θα ξαναπετάξει πάνω από το Μαρτίνο, ενώ άφησε την τελευταία του πνοή στους ουρανούς της Κορυτσάς στις 14-11-1940.

Το αεροσκάφος του Σταμάτη ανετινάχθη στον αέρα παρασύροντας στο θάνατο και τους δύο συναδέλφους του, το αίμα τους έρανε τα Βορειοηπειρώτικα βουνά.

Η ημερομηνία 14-11-1940 είναι τυχαία συγχρόνων με τον βομβαρδισμό της 32ης και 33ης Μοίρας που συμμετείχε και ο Σταμάτης, που είχε σκοπό την καταστροφή των Ιταλικών αεροδρομίων και αεροσκαφών της Κορυτσάς που έκαναν δύσκολη την ζωή των Ελλήνων στρατιωτών, που ήταν καθηλωμένοι στο έδαφος και μόνο νύχτα προχωρούσαν μέσα από τα δάση και τα βουνά, για να καταλάβουν την Κορυτσά και να απελευθερώσουν τον ελληνικό πληθυσμό που στέναζε κάτω από την Ιταλική μπότα αλλά και τους συνοδοιπόρους τους Αλβανούς.

Η διαταγή εδόθη από το Γ.Ε.Σ. και άρχισε από την 6:30 πρωϊνή της 14-11-1940, γενική επίθεση σε ολόκληρο το μέτωπο, Στρατός και Αεροπορία από την Λίμνη Πρέσπα μέχρι την κορυφή Γκούμπελ 2.247 μ. του Γράμμου (ΓΕΣ/ΔΙΣ). Επίσης ο Τσιάνο στο ημερολόγιο του 15-11-40 αναφέρει «οι Έλληνες επανέλαβαν την επίθεση εφ’ ολοκλήρου του μετώπου με σημαντικές δυνάμεις».

Στα στρατεύματα που προχωρούσαν για την κατάληψη της Κορυτσάς ήταν και ορισμένοι επίστρατοι Μαρτιναίοι.

Όπως ο πατέρας μου Αθανάσιος Μπάτσος που μου αφηγήθηκε αυτή την ιστορία, ο Δημήτριος Θ. Δημάκης, ο Βέργος Ρούσσης, ο Δημήτριος Τσαμάτης ίσως και άλλοι. Όλοι είδαν τα ελληνικά αεροπλάνα που επέστρεφαν από το Βομβαρδισμό της Κορυτσάς την ημέρα αυτή 14-11-1940 πέρασαν όλα από πάνω τους, ένα όμως είχε καθυστερήσει και είχε επιφέρει μεγάλη καταστροφή στους Ιταλούς.

Οι Ιταλοί εστίασαν όλα τα αντιεροπορικά πυρά επάνω του, του έκαναν «πυρά φραγμού» όπως μου είπε επί λέξει ο πατέρας μου και ξαφνικά είδαμε μια λάμψη, και μια μαυρίλα κατόπιν γέμισε στο βάθος του ουρανού, όλοι κατάλαβαν ότι ήταν δικό μας αεροπλάνο.

Την άλλη μέρα 15-11-1940 ο Διοικητής είπε όσοι είναι από το Μαρτίνο να παρουσιασθούν, πράγματι πήγαν και οι τέσσερις και ο διοικητής τους ανέφερε τα κατορθώματα και το θάνατο του Σταμάτη Χαραλάμπους και των δύο συναδέλφων του Παπαγεωργίου και Κούλη.

Ο πατέρας μου και οι τρείς συμπατριώτες του και συμπολεμιστές του αλλά και άλλοι από την Ν. Ελλάδα μετά την συνθηκολόγηση ήρθαν με τα πόδια με όλον το οπλισμό από την Β. Ήπειρο μέσω ενός κρυφού μονοπατιού (Μονοπάτι των «Κλεφτών») που διασχίζει την Πίνδο έφθασαν στην Λίμνη Πλαστήρα, στον Φουρνά Ευρυτανίας, στην Οίτη-Παύλιανη, Μπράλος μετά απέναντι Μενδενίτσα, Γολέμι εκεί άφησαν τον οπλισμό στις τοπικές αρχές για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών, και τους έδωσαν από μισό καρβέλι ψωμί και έφθασαν στο Μαρτίνο.

Όταν συναντιότουσαν στα καφενεία όλο για το Αλβανικό μέτωπο έλεγαν και συγκεκριμένα για τον Σταμάτη, για την κατάληψη της Κορυτσάς, για την Μάχη της Κλεισούρας και για κάποιο ύψωμα 731. Σήμερα όλοι οι παραπάνω είναι μακαρίτες. Σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης γράφουμε και εμείς σήμερα αυτά τα ολίγα για τον ηρωϊκό αεροπόρο, και για όσους πολέμησαν και όσους άφησαν το αίμα και το σώμα τους στα βουνά της Β. Ηπείρου, για να θυμούνται οι νεότερες γενιές κάθε επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940.

 

 

ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ

Επιτυχίες σε Κορυτσά και Αργυρόκαστρο

Στη μάχη των αιθέρων σχηματισμοί της 32ης και 33ης Μοίρας Βομβαρδισμού προσέβαλαν, στις 14 Νοεμβρίου, τα αεροδρόμια της Κορυτσάς καταστρέφοντας τουλάχιστον 11 εχθρικά αεροπλάνα στο έδαφος. Κατά τη διάρκεια της αποστολής ένα ελληνικό βομβαρδιστικό, με πλήρωμα τους υποσμηναγούς Δημήτριο Παπαγεωργίου και Σταμάτιο Χαραλάμπους και τον αρχισμηνία Κωνσταντίνο Κούλη, χτυπήθηκε από βολή αντιαεροπορικού πυροβολικού και εξερράγη στον αέρα με αποτέλεσμα τον θάνατο και των τριών αεροπόρων. Την ίδια ημέρα έξι βομβαρδιστικά Fairey Battle της 33ης Μοίρας Βομβαρδισμού προσέβαλαν το αεροδρόμιο του Αργυροκάστρου, καταστρέφοντας 13 ιταλικά αεροπλάνα στο έδαφος. Έντονη ήταν και η δράση των μοιρών διώξεως την ίδια ημέρα, κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν 42 έξοδοι στην περιοχή της Κορυτσάς. Από τις σφοδρές αερομαχίες που ακολούθησαν οι Ιταλοί έχασαν τρία Fiat CR 42.

Στο διάστημα από 15 έως 30 Νοεμβρίου συνεχίστηκαν οι βομβαρδισμοί, οι προσβολές ιταλικών μηχανοκίνητων και πεζοπόρων τμημάτων και οι αερομαχίες. Χαρακτηριστική ήταν η επιχείρηση της 18ης Νοεμβρίου κατά την οποία ενεπλάκησαν πέντε ελληνικά καταδιωκτικά των 22ας και 23ης Μοίρας Διώξεως με ιταλικά βομβαρδιστικά και συνοδεία καταδιωκτικά. Κατά τη διάρκεια της αερομαχίας ο χειριστής σμηνίας Γεώργιος Βαλκανάς, αφού εξάντλησε τα πυρομαχικά του, πραγματοποίησε επίθεση αυτοκτονίας.