Τα πολιτικά κόμματα, στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που ισχύει στην Ελλάδα, είναι βασικοί πυλώνες του πολιτεύματος. Η οργάνωση και η λειτουργία τους αποτυπώνει την ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα.

Το ίδιο το Σύνταγμα κατοχυρώνει θεσμικά τα κόμματα. Ειδικότερα το Άρθρο 29 του Συντάγματος, που αναφέρεται στα πολιτικά κόμματα, προβλέπει τα εξής:

1. Όλοι οι Έλληνες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα μπορούν ελεύθερα να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, που η οργάνωση και δράση τους οφείλει να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

2. Τα κόμματα έχουν δικαίωμα στην οικονομική τους ενίσχυση από το Κράτος για τις εκλογικές και λειτουργικές τους δαπάνες, όπως ο νόμος ορίζει.

3. Απαγορεύεται στους δικαστικούς λειτουργούς και σε όσους υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις και στα σώματα ασφαλείας να πολιτεύονται. Σήμερα, όπως προκύπτει από όλες τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, ο τρόπος λειτουργίας των κομμάτων προβληματίζει την ελληνική κοινωνία με αποτέλεσμα τα κόμματα να απαξιώνονται ως θεσμός και οι πολίτες να τους γυρίζουν την πλάτη. Τα κόμματα έντεχνα προσπαθούν να πείσουν ότι για την εξέλιξη αυτή ευθύνονται μόνο οι εφαρμοζόμενες πολιτικές και όχι η οργάνωση ή η λειτουργία των κομμάτων. Για την απαξίωση των πολιτικών και της πολιτικής ευθύνονται οι ακολουθούμενες πολιτικές, ωστόσο για την απαξίωση των κομμάτων ευθύνονται τα ίδια τα κόμματα.

Η εσωκομματική δημοκρατία παρά τα όποια θετικά βήματα έγιναν, με την απευθείας επιλογή Προέδρου στα μεγάλα κόμματα από τα μέλη και τους φίλους, πάσχει. Τα μέλη των κομμάτων έχουν μικρή ως ελάχιστη δυνατότητα να διαμορφώσουν την ακολουθούμενη πολιτική. Τα όργανα των κομμάτων υπολειτουργούν και οι αποφάσεις τους δεν είναι δεσμευτικές για τις ηγεσίες τους. Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στα κόμματα θα πρέπει τα κομματικά όργανα να συνεδριάζουν τακτικά, οι θητείες των οργάνων τους να είναι συγκεκριμένες και στο τέλος της θητείας να γίνονται νέες εκλογές, στις συνεδριάσεις των τοπικών οργάνων θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής και έκφρασης όλα τα μέλη και οι αποφάσεις των οργάνων ειδικά σε επίπεδο συνεδρίου θα πρέπει να είναι δεσμευτικές. Επίσης σε ζητήματα πολιτικής θα πρέπει να λειτουργούν εσωκομματικά δημοψηφίσματα, ώστε τα μέλη του κάθε κόμματος να έχουν τη δυνατότητα έκφρασης και παρέμβασης. Οι ηγεσίες των κομμάτων πρέπει να πείθουν τα μέλη τους κι όχι να αποφασίζουν και να καλούν τα μέλη τους να στρατευτούν πιστά σε όποια πολιτική κι αν επιλέξουν. Οι πολίτες σήμερα ξέρουν να κρίνουν και να αξιολογούν και δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως άβουλοι και ex ante (εκ των προτέρων) υποστηρικτές των αποφάσεων της κομματικής ηγεσίας.

H διαφάνεια είναι ένα άλλο σημαντικό ζήτημα για τα πολιτικά κόμματα, τα οικονομικά των οποίων προκαλούν το δημόσιο αίσθημα. Τα ελληνικά κόμματα έχουν πάνω από €230 εκατομμύρια χρέος σε διάφορες τράπεζες, τη στιγμή που χρηματοδοτούνται με σημαντικά ποσά από τον κρατικό προϋπολογισμό σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής στενότητας για τη χώρα. Ενώ μικρές Α.Ε. και Ε.Π.Ε. υποχρεούνται σε έκδοση λογιστικών καταστάσεων, τα ελληνικά κόμματα διαχειρίζονται εκατομμύρια χωρίς να αποδίδουν λόγο για την προέλευση των πόρων τους και χωρίς να ελέγχονται για τις δαπάνες τους. Οι πρόσφατες καταγγελίες για χρηματισμό κομμάτων μέσω Siemens ή και άλλων εταιρειών αλλά και η άρνηση πολιτικού κόμματος, που διατηρεί και επιχειρηματική δραστηριότητα, να διευκολύνει τη διάθεση στοιχείων για τα οικονομικά του, αποδεικνύουν πως πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ελέγχου και δημοσιοποίησης των οικονομικών των κομμάτων. Πρέπει τα κόμματα να υποχρεωθούν, όπως άλλωστε συμβαίνει και στο εξωτερικό, να δημοσιοποιούν τις πηγές και χρήσεις των κεφαλαίων τους.

Ο ρόλος των κομμάτων είναι βασικός στη δημοκρατία μας. Για να ανακτήσουν τα κόμματα μας την αξιοπιστία τους θα πρέπει να κατοχυρωθεί Συνταγματικά η εσωκομματική δημοκρατία και η οικονομική τους διαφάνεια. Στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος η Βουλή οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες της δίνοντας λόγο και ρόλο στα μέλη των κομμάτων και εξασφαλίζοντας την οικονομική αξιοπιστία των κομμάτων.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc