Εκατό χρόνια Οδυσσέας Ελύτης

Κατηγορία: Φύλλο 27

Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης με λογοτεχνικό ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης, γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιΐας και πυρηνελαιουργίας Παναγιώτη Θ. Αλεπουδέλη και της Μαρίας το γένος Βρανά, που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη.
Ο Οδυσσέας φοίτησε στο ιδιωτικό λύκειο Δ. Ν. Μακρή (1917-1924) με δασκάλους μεταξύ άλλων τους Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, Ι. Θ. Κακριδή και Γιάννη Αποστολάκη. Σε παιδική και νεανική ηλικία ταξίδεψε στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Το 1924 γράφτηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στην Αθήνα, από όπου αποφοίτησε το 1928 και άρχισε να γράφει στη Διάπλαση των Παίδων. Το 1929 θεωρείται ως ορόσημο στη ζωή του Ελύτη. Τότε ήρθε σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό, μέσω της ποίησης του Λόρκα και του Ελυάρ και έγραψε τα πρώτα του ποιήματα. Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1933 έγινε μέλος της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του Πανεπιστημίου, μαζί με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Π. Κανελλόπουλο, Θεόδωρο Συκουτρή και άλλους. Το 1935 ταξίδεψε στη Μυτιλήνη μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, όπου γνώρισε τη ζωγραφική του Θεόφιλου. Γνωρίστηκε επίσης με τους Κ. Γ. Κατσίμπαλη, Γιώργο Σεφέρη, Γιώργο Θεοτοκά και Α. Καραντώνη, ιδρυτές των Νέων Γραμμάτων, όπου πρωτοδημοσίευσε ποιήματα με το ψευδώνυμο Ελύτης. Το 1936 γνωρίστηκε με τον μετέπειτα στενό φίλο του Νίκο Γκάτσο και στο τέλος του χρόνου κατατάχτηκε στο στρατό, στη σχολή εφέδρων αξιωματικών της Κέρκυρας. Στα τέλη του 1937 μετατέθηκε στην Αθήνα και απολύθηκε το 1938. Το 1940 κατατάχθηκε στη Βόρειο Ήπειρο. Ένα χρόνο αργότερα κινδύνεψε να πεθάνει από κοιλιακό τύφο και γύρισε στην Αθήνα. Το 1945 διορίστηκε διευθυντής προγράμματος της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας (παραιτήθηκε ένα χρόνο αργότερα) και συνεργάστηκε με τα περιοδικά Νέα Γράμματα και Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Από το 1948 ως το 1951 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, από όπου ταξίδεψε στην Ισπανία, την Ιταλία και την Αγγλία. Στο Λονδίνο γνωρίστηκε με το Mario Vitti και τον Pablo Picasso. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα έγινε μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1952-1953), έγινε μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης(1953), του Ελληνικού Χοροδράματος (1955) και επαναδιορίστηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία (από το 1953 ως τη νέα παραίτησή του το 1954). Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης ως μεταφραστής. Το 1960 πέθαναν η μητέρα του και ο αδελφός του Κωνσταντίνος. Από το 1961 ταξίδεψε στην Αμερική, τη Σοβιετική Ένωση, τη Βουλγαρία. Το 1965 χρονολογείται και η έναρξη της ενασχόλησής του με τη ζωγραφική και το κολάζ. Μετά το πραξικόπημα του 1967 κατέφυγε στο Παρίσι (1969) και το 1970 ταξίδεψε για τέσσερις μήνες στην Κύπρο (στην Κύπρο ξαναπήγε το 1973). Το 1974 έγινε πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης. Πέθανε το Μάρτη του 1996 στην τελευταία του κατοικία στην οδό Σκουφά.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του Οδυσσέα Ελύτη στο χώρο της λογοτεχνίας πραγματοποιήθηκε το 1939 με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο “Προσανατολισμοί”. Το 1942 δημοσίευσε το δοκίμιο “Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου” και το 1943 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή του “Ήλιος ο Πρώτος”. Ακολούθησαν μεταξύ άλλων το “Άξιον Εστί” (1959), οι “Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό” (1960), “το Μονόγραμμα” (στις Βρυξέλλες),” το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά” και “ο Ήλιος ο Ηλιάτορας” (1971), “η Σαπφώ και ο Μικρός Ναυτίλος” (1984), “τα Ελεγεία της Οξώπετρας” (1991), και οι τελευταίες του συλλογές “Δυτικά της λύπης” και ο “κήπος με τις αυταπάτες” (1995).
Όλα αυτά είναι η ζωή κάποιου σπουδαίου που μπορεί να την διηγηθεί κανείς μέσα σε λίγες σειρές επιγραμματικά, λιτά, αναφερόμενος σε γεγονότα και χρονολογίες. Αν θέλει κανείς να κοιτάξει πίσω από τα προφανή και να νιώσει την ένταση, το πάθος,την ειλικρίνεια του δημιουργού, αρκεί μόνο να διαβάσει τους παρακάτω στίχους απαλλαγμένος από την ιδέα ότι κάποιος διαφορετικός από τους συνηθισμένους έγραψε τα παρακάτω λόγια, έχοντας μόνο ανοιχτή την καρδιά του. Ίσως τότε να είναι ένας από τους λίγους τυχερούς που θα ταξιδέψει σε κόσμους αλλοιώτικους που παρόλαυτα κάτι γνώριμο θυμίζουν.
‘’Πού πιά δέν έχω τίποτε άλλο
Μές στούς τέσσερις τοίχους, τό ταβάνι, τό πάτωμα
Νά φωνάζω από σένα καί νά μέ χτυπά η φωνή μου
Νά μυρίζω από σένα καί ν' αγριεύουν οί άνθρωποι
Επειδή τό αδοκίμαστο καί τό απ' αλλού φερμένο
Δέν τ' αντέχουν οί άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ' ακούς
Είναι νωρίς ακόμη μές στόν κόσμο αυτόν αγάπη μου’’
Απόσπασμα από το ‘’Μονόγραμμα’’ του Ελύτη

Στ' αληθινά στα ψεύτικα
το λέω και τ' ομολογώ.
Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.

Όσο κι αν κανείς προσέχει
όσο κι αν το κυνηγά,
πάντα πάντα θα 'ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.
Απόσπασμα από το “Παράπονο’’ του Ελύτη  

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΥΡΟΥ