ΑΡΧΕΓΟΝΕΣ ΡΙΖΕΣ - ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΒΟΥΜΕΛΙΤΑΙΑ ΣΤΟ ΜΑΡΤΙΝΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΟΓΟΝΩΝ

Κατηγορία: Φύλλο 34

ΛΟΚΡΟΙ                ΚΑΙ          ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

πόστ-αναίοι             καί            Λίμ – θιαίοι

πόστ= κάτω             καί           Λίμ= Αλώνια

κάτω  χωριό             καί           Άνω χωριό

Αρχίζουμε από την αρχαία Βουμελιταία που ήταν εγκατεστημένη στο παλιοχώρι με ακρόπολη επάνω στο λόφο και με επίκεντρο τον Ναό του Αγ. Γεωργίου που έχει οικοδομηθεί με δομικά υλικά από αρχαίο Ναό πιθανόν του Διονύσου. Ενώ η πόλη εκτείνετο και κάτω από τον Λόφο μέχρι την Παναγία (πρώην Ναός την Θεάς Δήμητρας) και ανατολικά μέχρι το αρχαίο ποτάμι της καναπίτσας.

Η Βουμελιταία δεν ήταν μια απλή αρχαία πόλη, αλλά μία πολιτεία όπως με διαβεβαίωσε μια αρχαιολόγος της ΙΔ' αρχ. Υπηρεσίας που επισκεύφθηκε πρόσφατα το παλιοχώρι. Η καταγωγή της πόλης ήτανε από τους Λοκρούς αλλά όταν την ηγεμονία είχαν ο Ορχομενός και η Θήβα προσχωρούσαν ειρηνικά στους Βοιωτούς. Σήμερα δύο πανεπιστήμια τοποθετούν την αρχαία Βουμελιταία  στο παλιοχώρι του Μαρτίνου, το πανεπιστήμιο Αθηνών και το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με τον καθηγητή αρχαιολογίας κ. Ανδρέα Γ. Βλαχόπουλο και την κ. Κυπαρίση Αικατερίνη προϊσταμένη της υπηρεσίας Αρχαιολογίας και Σπηλαιολογίας τοποθετούν στο αρχαιολογικό χάρτη του βιβλίου τους την Βουμελιταία στο παλαιοχώρι δίπλα στο σημερινό Μαρτίνο και την Σπηλιά του Πάνα πάνω από την Βουμελιταία στο Βουνό χερόμες στήν Θέση Γκουμουράδες. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αναφέρει τήν Βουμελιταία ως την μακροβιότερη πόλη της Λοκρίδας.

Η ΙΔ' Αρχ. Υπηρεσία με έγγραφο προς τον Δήμο Οπουντίων Αρ. Πρωτ.8816 π.ε. Μας βεβαιώνει ότι συλλέχτηκαν νομίσματα χάλκινα από σωστική ανασκαφή σε αγρόκτημα στο <<παλιοχώρι>> μέ χρονολόγηση από 300 π.χ. Μέχρι 570μ.χ. Έτσι προκύπτουν και ανασκαφικά 870 χρόνια ζωής επάνω στο παλιοχώρι του Μαρτίνου και όχι μόνο.

Η κατοίκηση στην περιοχή μας αρχίζει από την 4η- 3η χιλιετία π.χ. Ίσως όμως  και πιο παλιά. Η Βουμελιταία μακριά από τα παραλιακά κέντρα, κυκλωμένη με πυκνά, δάση και προστατευμένη μέσα στα πελώρια πολυγωνικά τείχη ( Αγνώστου εποχής) πού κομμάτια τους σώζονται στο ανατολικό μέρος και κάπως απομονωμένη από τους κεντρικούς οδικούς άξονες της αρχαιότητος πού ήσαν: Θερμοπύλες- Οπούντας ( Αταλάντη)- Αβαί καλαπόδι( ίχνη καταστροφής  του ιερού των Αβών από Πέρσες το 480 π.χ.)- Ορχομενός- Θήβα- Αθήνα.

Έτσι ή Βουμελιταία έμεινε  αλώβητη κανένας επιδρομέας δεν την κατέστρεψε ούτε οι Πέρσες, ούτε οι Ρωμαίοι τού Σύλλα ( πού κατέστρεψαν την Λάρυμνα και τις Αλές) ούτε οι Βισιγότθοι του Αλάριχου ούτε οι Γαλάτες τού Βρένου. Οι σεισμοί ήταν η αιτία της μετακόμισης της πόλεως από το παλιοχώρι στό διπλανό πιο υπερυψωμένο λόφο στο σημερινό Μαρτίνο, ενώ η γραμμή του ρήγματος της Αταλάντης διέρχεται από το κέντρο της αρχαίας πόλης.

Η Βουμελιταία έζησε επάνω στον λόφο στο παλιοχώρι από την αρχαιότητα, ενώ σε ακμή βρέθηκε τον 4ο με 3ο αι. π.χ. Συνέχισε στην ύστερη ρωμαϊκή εποχή ( ρωμαϊκός τάφος Γέφυρα Αλαφρό) είχε επέλθει και ο χριστιανισμός, οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει την παλαιά θρησκεία, καθώς το αρχαίο λυχνάρι του τάφου πού βρήκε η αρχαιολόγος της ΙΔ' είχε χαραγμένο στον πυθμένα τον σταυρό σύμβολο της νέας θρησκείας. Ερχόμαστε στην Βυζαντινή εποχή η Βουμελιταία συνεχίζει την πορεία της, ο Συνεκδήμος τού Ιεροκλέους επίσημο κείμενο που αναφέρει λεπτομερώς την διοικητική οργάνωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του 6ου αι. μ.χ. Αριθμεί 92 σημαντικές πόλεις της Ν.Ελλάδος, για την Λοκρίδα αναφέρονται οι πόλεις: Σκάρφεια, Τιθωρέα, Οπούς, Βουμελιταία, Ύηττος.

Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας το 1204 μ.χ. η Βουμελιταία έπαυσε να ακούγεται με το όνομά της.Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο που μετακόμισε η πόλη στον απέναντι λόφο, γνωρίζουμε όμως ότι το 1311 όταν στο γειτονικό Ακραίφνιο Αφέντης ήταν ο Φράγκος Αντώνιο Λα Φλάμα τα ονόματα των αρχαίων πόλεων άλλαξαν και όχι μόνο στην περιοχή μας από τους Φράγκους και τους Καταλανούς.

Το Ακράιφνιο ονομάσθηκε Καρδίτσα, η Λάρυμνα που ήταν ακατοίκιτη από την καταστροφή του Σύλλα το 86π.χ. τώρα ονομάζεται Καστρί  από το έρημο κάστρο της αρχαίας Ακρόπολης, η αρχαία πόλη κώπαι ονομάσθηκε Τοπόλια  , η αρχαία Βουμελιταία ονομάσθηκε Μαρτίνο  , η αρχαία Ασπληδόνα ονομάσθηκε Πύργος  , ο Πειραιάς Πόρτο Λεόνε από τα δύο μαρμάρινα λιοντάρια που είχε στην είσοδο του Λιμανιού και που τα έκλεψαν οι Βενετοί και τα τοποθέτησαν στην Βενετία.

Επίσης, την νήσον Θήρα την ονόμασαν Σαντορίνη  Σάντα= Αγία+ Ειρήνη κ.λ.π.

Η μεταφορά της Βουμελιταίας έγινε λόγω επαναληπτικών σεισμών πού δεν  άφηναν τους κατοίκους να κοιμηθούν στα σπίτια τους και κοιμόντουσαν στην ύπαιθρο. Έτσι λοιπόν, μέχρι το 1300 μ.χ. η Βουμελιταία έχει μεταφερθεί στον απέναντι λόφο στο σημερινό Μαρτίνο γκρεμίζοντας μάλιστα οι ίδιοι τα σπίτια τους και μετέφεραν τις πελεκημένες πέτρες και τα αγκωνάρια με ημίονους και κάρρα για να κτίσουν την καινούργια πόλη το Μαρτίνο. Για το όνομα του χωριού υπάρχουν πολλοί μύθοι , πολλοί λένε όπως αναφέρει και ο Γιώργος Μίχας στο βιβλίο του ότι οι Μαρτιναίοι είχαν κλέψει τον γιό της Σουλτάνας, αλλά αυτό έγινε επί τουρκοκρατίας ενώ το όνομα Μαρτίνο εμφανίστηκε πιο μπροστά με τους Φράγκους.

Το ίδιο το όνομα μας παραπέμπει στον Δυτικό κόσμο, Σαν Μαρτίνος, Μαρτίνος Λούθηρος και χωριά της Ιταλίας και της Ισπανίας. Η πιο προσιτή περίπτωση είναι αυτή που λέγουν οι γέροντες Μαρτιναίοι, ότι πήρε το όνομα από έναν ισπανό ο οποίος έκτισε την πρώτη εκκλησία των ταξιαρχών και διάφορα δημόσια κτήρια, η πόλη αναπτύχθηκε γύρω από την Εκκλησία. Μέχρι τότε οι Μαρτιναίοι, δεν είχαν αναμυχθή με κανένα άλλο φύλλο μόνο με την Λάρυμνα είχαν δεσμούς συγγενικούς και φιλικούς όπως σήμερα. Με την Λάρυμνα δεν έχει αναφερθεί καμία έριδα στην μακραίωνη ιστορία των δύο πόλεων , ενώ αντίθετα με τις Αλές ( Θεολόγος) είχαμε έριδες για τα σύνορα στην πευκιά ( μια έριδα 2.500 χρόνων) υπ' όψιν ότι η Μαλεσίνα δεν υπήρχε τότε και Θηβαίοι Δικαστές αποφάνθηκαν << ΕΡΗ Αλέων τά δέ ευώνυμα των Βουμελιταίων>>.

Γύρω στο 1400 μ.χ.   Στα σύνορα τού Μαρτίνου παρουσιάσθηκε ένας απρόσμενος επισκέπτης  ο Νικόλαος Μουζάκης ηπειρώτης από την Μουζακιά, ήταν χριστιανός μιλούσε τα ελληνικά αλλά και μια άλλη γλώσσα τα Αρβανίτικα μαζί του είχε  γύρω στους 100 με 150 αρματωμένους άνδρες με άλογα και μέ τις οικογένειές τους καθώς και κοπάδι με γιδοπρόβατα. Ζήτησαν από τους Μαρτιναίους να τους δώσουν γη να εγκατασταθούν στην άκρη του χωριού και να υπερασπισθούν και να πολεμήσουν για το κοινό συμφέρον του τόπου. Δεν ξέρουμε αν οι Μαρτιναίοι τους δέχθηκαν ή τους το επέβαλαν οι Καταλανοί και οι Φράγκοι. Γιατί ένας άλλος Αρβανίτης που ήρθε να κατοικίσει στους πρόποδες τού βουνού Χερόμες απέναντι από το παλιοχώρι στην Σπηλιά του Μάλεση ( Σπέουα ή Μάλεσιτ) ήταν ο αρβανίτης Γεώργιος  Μάλεσης και οι Μαρτιναίοι των έδιωξαν και αυτός πήγε και ίδρυσε την Μαλεσίνα που από αυτόν πήρε το όνομά της καθώς υπάρχουν και άλλες εκδοχές για το όνομα ( Μάλε σ’ινα= Μαλεσίνα). Επίσης, γέροντες Μαλησιναίοι λένε ότι ήταν ρωμαλέος και είχε  δυο γυναίκες ( Γιώργη Μάλεση με ντι γκρά).

Πώς ήρθαν οι Αρβανίτες στα μέρη μας; Τον 14ον αι.μ.χ. Ο Βασιλιάς της Αραγωνίας και Καταλωνίας Δόν Πέτρος Δ' έδωσε άδεια στον RamondeVillanovaνα μεταφέρει ένα σημαντικό αριθμό Αρβανιτών μισθοφόρων από το Δουκάτο της Υπάτης( Νέας Πάτρας) στην Λοκρίδα και δίπλα στα χωριά: Λιβανάτες, Μαλεσίνα και Μαρτίνο για να φυλάνε τα περάσματα προς Θήβα και Αθήνα από ληστρικές επιδρομές. Όλοι οι συγγραφείς λένε ότι εγκαταστάθηκαν ειρηνικά σε όλη την Ελλάδα, έτσι και εδώ δεν έχουμε πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ  Μαρτιναίων Λοκρών και Αρβανιτών γιατί και οι Λοκροί ήσαν σκληροί όπως μας λέει και ο Θουκιδίδης.

Θουκιδίδης 1,5 :  << Ετράποντο πρός ληστείαν και προσπίπτοντες πόλεσιν... ήρπαγον ούκ έχοντος πώ αισχύνην τούτου τού έργου...>> Μετάφραση: Ετρέποντο εις πειρατίαν και ληστείαν  καί έπεφταν σε πόλεις χωρίς τείχη και έκαναν διαρπαγές εφόσον τούτο δεν το θεωρούσαν εντροπήν αλλά τιμήν.

Τα στέκια των πειράτων στην περιοχή  μας ήταν από τα Σκορπονέρια  το Σκηταριό και τα άγρια βουνά της Γκάτζιας, στο Σκηταριό υπήρχε χάλκινος κάβος με αλυσίδα μέχρι τις μέρες μας, αυτό ήταν στο Βόρειο τμήμα  προς την Γκάτζια ενώ στην νότια πλευρά προς τα Σκορπονέρια στην πλαγιά υπάρχει μεγάλη Σπηλιά των πειρατών που αργότερα ονομάσθηκε Βοϊδοσπηλιά  γιατί στέγαζαν βόδια, στις πλευρές μέσα στην Σπηλιά υπάρχουν χάλκινοι, κρίκοι που κρεμούσαν τα πράγματά τους οι πειρατές. Επίσης προϊστορική σπηλιά που πολλοί λένε ότι κατοικούσαν πειρατές υπάρχει στα Άσπρα Γκρέμια  που βρίσκονται στο ανατολικό μέρος της Χερσονήσου της Αετόλυμας ή Πευκιάς, εκεί και σε έναν απότομο υπερυψωμένο λόφο κοντά στην Θάλασσα, βρίσκεται η προϊστορική Σπηλιά με πόρτα και παράθυρο, με ξερολιθιά καί μέ θέα στο στενό δίαυλο προς την Θάλασσα. Εδώ στους εκρεμούς << Άσπρα Γκρέμια>> καταλαβαίνεις πως έχει αποκολωθεί η Εύβοια από την υπόλοιπη Στερεά κατά την τεταρτογενεί περίοδο και είναι το πιο στενό κομάτι μετά τον Εύριπο, εύκολο για εμπλοκή καί ρεσάλτο των πειρατών.

Οι Μαρτιναίοι έδωσαν στους Αρβανίτες του Μουζάκι το Δυτικό μέρος του χωριού προς τα Αλώνια= Λίμ εξ ού Λιμθιαίοι. Τα αλώνια των σιτηρών γίνονταν στην σημερινή μεγάλη πλατεία Βάσου Μαυροβουνιώτη  μπροστά από το Γυμνάσιο- Λύκειο Μαρτίνου, ενώ τους παλαιούς κατοίκους από την αρχαία Βουμελιταία, που κατοικούσαν τώρα γύρω από την εκκλησία των ταξιαρχών τους ονόμαζαν πόστ= κάτω δηλαδή κάτω χωριό ή πόστ αναίους. Πολλά χρόνια μετά ενώ είχαν συγχωνευτεί και δεν μπορούσες όπως και σήμερα να πεις ποιος ήταν Αρβανίτης και ποιός δεν ήταν και ενώ όλοι είχαν μάθει Αρβανίτικα από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Και όμως και μετά τον πόλεμο του 1940 είχαμε διαχωρισμό μεταξύ Λίμθαίων και πόστ- αναίων καί θα αναφερθώ σε μια σύγκρουση όπως μου την διηγήθηκαν: Ο Κωστάκης ο πολίτης ήταν σε ηλικία περίπου 18 ετών έφηβος από το κάτω χωριό πόστ- αναίος είχε 5 αδερφές πού τον αγαπούσαν και τον πρόσεχαν πάντα καλοντυμένος παρόλη τη φτώχεια της εποχής , ήταν ρωμαλέος και δυνατός , είχε συγκροτήσει ομάδα από εφήβους πόστ-αναίους, αλλά  κανένας δεν του έμοιαζε στην τόλμη και στην δύναμη και περίμεναν στην Βρύση του Σχολείου που ήταν  κάτω από το Δημοτικό Σχολείο,( Μία από τις 4 βρύσες του χωριού από το αρχέγονο νερό του ΡΑΠΘ). Μόλις οι Λιμ-θαίοι έμαθαν συγκέντρωση- συγκρότησαν και αυτοί ομάδα με αρχηγούς τους Ιωάννη και Αλέκο Μάστορα, αυτοί οι δύο δεν ήσαν πολύ δυνατοί αλλά οι άλλοι Λιμ θιαίοι ήσαν όλοι εύσωμοι. Οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στην Βρύση του Σχολείου, κάπου εκεί ήταν και τα σύνορα Λίμθ και πόστ κάτω χωριό, ή σύγκρουση ήταν σκληρή  και αδισώπιτη, ο Κωστάκης ο πολίτης μάχονταν σαν τον αίαντα τον Λοκρό είχε  ξαπλώσει 5 με 6 Λιμιθαίους κάτω αλλά οι άλλοι δικοί του δεν ήσαν δυνατοί και πολλοί είχαν τραυματισθεί, γιατί οι Λιμθαίοι ήσαν όλοι εύσωμοι. Επήλθε ηρεμία μέ την επέμβαση των μεγαλυτέρων. Όλα αυτά στην 10ετία 1950-1960. Αλλά και αργότερα όταν πέζαμε ποδόσφαιρο στην Άρα Λέκζα, στην Τζούμα, στα αλώνια και σε ένα χωράφι κάτω από το χωριό δίπλα στο δρόμο προς Λάρυμνα πόστ-αναίοι- Λίμθαίοι 3-1 όταν νικούσαμε εμείς από το κάτω χωριό οι Λιμ-θαίοι δημιουργούσαν φασαρία και τσακωνόμασταν. Πώς μεταδόθηκε η γλώσσα η Αρβανίτικη σε όλο το χωριό;

Η μετάδοση της γλώσσας έγινε κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας που ήταν πιο εύκολο να μάθεις Αρβανίτικα παρά Ελληνικά, επίσης όταν μιλούσες Αρβανίτικα οι Τούρκοι ήσαν πιο επιεικείς, επειδή έμοιαζαν με τα Αλβανικά και οι Αλβανοί ήταν σύμμαχοι με τους Τούρκους. Σχεδόν όλοι οι οπλαρχηγοί της επανάστασης του 1821 μιλούσαν Αρβανίτικα, αυτό δεν σημαίνει  ότι ήσαν όλοι Αρβανίτες όπως γράφει και ο Κ. Μπίρης ( Αρβανίτες: Δωριείς του νεώτερου Ελληνισμού) επίσης αναφέρει ότι ο αριθμός των Αρβανιτών ήταν πολύ μικρότερος από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Περισσότερα για τους Αρβανίτες μπορείτε να δείτε στο βιβλίο << ΕΛΛΗΝΕ ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΟΙ ΔΥΟ ΛΑΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ.>> Εκεί θα βρείτε και ολόκληρο τον πίνακα από τα οθωμανικά αρχεία της Κωνσταντινούπολης σε μια απογραφή οικονομική του 1540 μ.χ. η οποία αναφέρει για το Μαρτίνο δύο οικισμούς , το Μαρτίνο Μουζάκι που είναι οι Αρβανίτες Λιμ θιαίοι και σκέτο Μαρτίνο που είναι το κάτω χωριό  <<πόστ>> εξ ού και πόστ-αναίοι που είναι οι κάτοικοι από το παλιοχώρι ή Βουμελιταία. ( τα άσπρα του πίνακα είναι το νόμισμα των Οθωμανών ή Μπαχτσέδες)

                                           Μέρος του πίνακα

Πλυθησμός και εισοδήματα οικισμών της Λοκρίδος το 1540 μ.χ.

Από το Αρβανίτικο τμήμα του Μουζάκι οι τούρκοι ονόμασαν για ένα διάστημα το Μαρτίνο Μουζάκ όπως γράφει και ο Γιώργος Μίχας στο Βιβλίο του.

Ο Αθανάσιος Νυδριώτης συγγραφέας και καθηγητής Πανεπιστημίου από το Μαρτίνο στο βιβλίο του << Απελευθέρωση.> αναφέρει για τους Μαρτιναίους η αγαπημένη τους ασχολία ήταν ο πόλεμος που τον είχαν κληρονομήσει από τους Αρβανίτες που έφεραν οι φράγκοι για να φυλάνε τα περάσματα της Λοκρίδας πρός Θήβα και Αθήνα. Μαζί κυλάει στις φλέβες τους το αψύ αίμα των Λοκρών του ανδρόκαρδου Αίαντα ένα παράξενο κράμα δύο προγόνων είναι αυτοί οι άνθρωποι.

Σήμερα με τον πίνακα οικονομικής απογραφής των οθωμανικών αρχείων του 1540 μ.χ. Επαληθεύεται η καταγωγή των δύο προγόνων των Μαρτιναίων.

Ο ξένος που θα ερχόταν παλιά στο Μαρτίνο, μπορούσε να περάσει από τον κεντρικό δρόμο, μία φορά, δεύτερη φορά την τρίτη έπρεπε να δώσει εξηγήσεις και αν ο σκοπός της επίσκεψης ήταν πονηρός, μπορεί να έτρωγε και ξύλο. Πολλοί όμως ξένοι που μπήκαν στην νοοτροπία των Μαρτιναίων και υπηρέτησαν ή έζησαν για ένα διάστημα στο Μαρτίνο δέν το ξεχνούν ποτέ το Μαρτίνο ακόμη και πριν έρθουν οι Αρβανίτες ήταν το κέντρο της περιοχής μετά την Αταλάντη και το μεγαλύτερο σε πληθυσμό από τα γειτονικά χωριά της Λοκρίδας και Βοιωτίας. Υπ' όψιν η Λάρυμνα δεν αναφέρεται σε κανέναν πίνακα κατά την διάρκεια  της τουρκοκρατίας, από την καταστροφή από τον ρωμαίο Σύλλα το 86 π.χ. Θα κατοικηθεί μετά την απελευθέρωση το 1861 με Βασιλικό διάταγμα Β.Δ.Φ.Ε.Κ.65/1861 από Μαρτιναίους που θα αναστήσουν το παλιό της όνομα από Καστρί σε Λάρυμνα και την πάλαια της δόξα.

Δόθηκε η ευκαιρία το Μαρτίνο σήμερα να είχε 7.000 κατοίκους, προτίμησαν να μείνουν οι ίδιοι και  να μην αναμειχθούν με κανένα ξένο, γι'αυτό είπα για τους Αρβανίτες , δεν ξέρω αν τους καλοδέχθηκαν οι Μαρτιναίοι ή τους το επέβαλαν οι Φράγκοι.

Στην τοποθεσία Αλογο πατησιά  υπήρχε οικισμός από βλάχους που ζούσαν σε καλύβες ζήτησαν να τους δοθεί άδεια να κτίσουν σπίτια στο Μαρτίνο, όμως οι Μαρτιναίοι δεν τους δέχθηκαν και οι βλάχοι πήγαν στο Κάστρο (τοπόλια).

Άλλη περίπτωση ήταν το μεγάλο εργοτάξιο της Δομικής για να παρέμεναν οι εργαζόμενοι σε οικισμό στο Μαρτίνο μέχρι να τελείωνε η Εθνική Οδός και αυτούς δεν τους δέχθηκαν.

Επίσης, όταν η ΛΑΡΚΟ μπήκε σε κανονική λειτουργία πρότιναν οι εργατικές πολυκατοικίες να γίνουν στο Μαρτίνο, οι Μαρτιναίοι δεν δέχθηκαν να αναμειχθούν και παρέμειναν μόνοι τους.

Οι Μαρτιναίοι διατηρούσαν την ''Μπέσα'' αν σου έδιναν τον λόγο τους, δεν κατέδιδαν στις αρχές αυτόν που φιλονικούσαν αλλά έλυναν τις διαφορές μεταξύ τους, γι' αυτό την δεκαετία του 1950 το Μαρτίνο είχε μεγάλη εγκληματικότητα. Πρόσφατα μέσα στο Μαρτίνο έκλεψαν 600 κιλά λάδι από μια χήρα γυναίκα που σε παλαιότερες εποχές θα ήταν κακούργημα αν σκεφτεί κανείς με πόσο κόπο βγαίνει το λάδι.Η αστυνομία συνέλαβε κάποιους αλβανούς και τους άφησε ελεύθερους λόγω έλλειψης στοιχείων όμως υπάρχει περίπτωση οι Μαρτιναίοι να ξέρουν τους κλέφτες αλλά κανένας δεν πάει να τους αναφέρει γιατί θεωρούν ότι μόνο τα αρμόδια όργανα του κράτους πρέπει να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αν την κάνει κάποιος πολίτης και ειδικά αν ο κλέφτης είναι ντόπιος, τότε θεωρούν τον πολίτη καταδότη, προδότη, ρουφιάνο κ.λ.π., αυτή η νοοτροπία υπάρχει. Μόνο το αίμα ξεσηκώνει τους Μαρτιναίους μπροστά από μερικά χρόνια που είχαν έρθει οι αλοδαποί στο Μαρτίνο , ένας Αλβανός κάρφωσε με μαχαίρι έναν έφηβο Μαρτιναίο στο πόδι, τότε έγινε η νύχτα του Αγ.Βαρθολομαίου, το πρωί της άλλης μέρας δεν υπήρχε αλβανός στο Μαρτίνο. Έκαναν πάρα πολλούς μήνες να έρθουν ξανά.

Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν: << πάς μη Έλλην Βάρβαρος>>

Οι Μαρτιναίοι έλεγαν:<< πάς μη Μαρτιναίος Βάρβαρος>>

Αλλά μερικές φορές ήσαν πιο Βάρβαροι και από  τους Βάρβαρους, όπως λέει και ο Θουκυδίδης. Αυτοί είναι οι Μαρτιναίοι των δύο προγόνων από τους Λοκρούς και τους Αρβανίτες.

                                                                                                             ΝΙΚΟΣ Α. ΜΠΑΤΣΟΣ

                                                                                                              ιστορικός ερευνητής