ΤΟ ΦΕΣΙ* ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΩΣ

Κατηγορία: Φύλλο 38

Γράφει ο Παναγιώτης Γ. Δημάκης, Ιστορικός σύμβουλος Δήμου Λοκρών

Χάρτης Lapie, γεωγράφου το 1823, με τα πεδία των μαχών Στυλίδας Αγίας Μαρίνας. Ο Οδυσσεύς δεν εδέχθη την δια ξηράς αποχώρησιν των στρατευμάτων, λόγω των ελών. Ο Lapieπροσδιορίζει του οικισμούς με τα Τουρκικά ονόματα. (Ι. Κοκκίνου Ελ. Επανάστασις Μέλισσα Τ.2 σελ 514-515).

Μία δημοσίευση στην Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ το έτος 1882 (σελ. 195) με τον τίτλο το Φέσι του Οδυσσέως Ανδρούτσου, μας επαναφέρει στη μνήμη, μία από τις σημαντικές συγκρούσεις του αγώνα, όπου οι πατροπαράδοτες έριδες των Ελλήνων, ακόμη και τις κρίσιμες στιγμές της ιστορίας των, απέτρεπαν με την ατυχή τους έκβαση, την ευόδωση των εθνικών στόχων, για τους οποίους είχαν αναλωθεί τόσοι αγωνιστές, ανθρώπινες ζωές και τόσα υλικά και ζωϊκά κεφάλαια, μιας χώρας που λιμοκτονούσε.

Πρόκειται για τις μάχες παρά την Αγία Μαρίνα και την Στυλίδα, στα τέλη Μαρτίου 1822 όταν ο Οδυσσεύς ενίκησε τους Τούρκους στην Αγία Μαρίνα, ενώ ο Νικηταράς με τον Δυοβουνιώτη προήλασαν μέχρι της Στυλίδος. Τελικώς όμως οι Έλληνες, αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν, για τους λόγους που αναφέρονται διεξοδικά από τον Μακρυγιάννη¹, Τρικούπη², Κόκκινο³, Βλαχογιάννη⁴ κ.α. και περιέχονται στο βιβλίον του Τ. Παπαπαναγιώτου «Η Φθιώτις του ‘21» όπου δημοσιεύεται και επιστολή που συνυπογράφουν ο Οδυσσεύς και ο Νικηταράς. Είχε προηγηθεί σύσκεψη των αρχηγών στον Μπράλλο υπό τον Υψηλάντη, τον Οδυσσέα, τον Νικηταρά με το σώμα των Πελοποννησίων και η απόφαση να χτυπηθούν τα τουρκικά στρατεύματα, στις φωλεές των που ήταν το Ζητούνι, το Πατρατζίκι, και η Στυλίδα. Η ανδρεία του Οδυσσέως περιγράφεται στην ΕΣΤΙΑ, όπου «… με μεγάλα βήματα διέτρεχεν αυτήν (την παράταξιν) εμψυχών με το λεόντειον αυτού βλέμμα τους ευαρίθμους πολεμιστάς …». Εδώ δικαιώνεται, η αποστροφή του Διάκου κατά την δίκη του στο Ζητούνι, στο σεράϊ του Βοεβόδα Χαλήλ-Μπέη, όπου πιεζόμενος να αλλαξοπιστήσει και να στραφεί κατά της πατρίδος του, απήντησε, όπως διασώζει ο Passow στο Δημοτικό τραγούδι σελ. 173-174 «…σκυλιά και αν με σουβλίσετε ένας γραικός εχάθη. Ας είναι ο Οδυσσεύς καλά και ο καπετάν Νικήτας…». Η προφητική αυτή απάντηση υλοποιήθηκε στην Αγία Μαρίνα όπου ο Οδυσσεύς κατεδάφισε τον περικαλλή Πύργο του Χαλήλ-Μπέη εκδικούμενος τον ανόσιο θάνατο, του συναθλητού και υπαρχηγού του, Θανάση Διάκου. (Βορτσέλα ΦΘΙΩΤΙΣ σελ. 417).

Φεσοφόροι στρατηγοί του ’21 Ανδρούτσος, Καραϊσκά­κης, Γκόρντον. Ο sir Th. Gordon (1789-1841) με στολή και διάσημα άγγλου αξιωματικού, φέρων όμως κεφαλό­δεσμο Έλληνα πολεμι­στού (παλληκαριού) Κεφαλόδεσμος (ποσι-σερβέττα) και κατά τον Θ. Κολοκοτρώνη σκωπτικά “σπληνάντερο”

Η δημοσίευση του άρθρου της ΕΣΤΙΑΣ του έτους 1882 και η μεταγραφή του.

«Οι Έλληνες εμάχοντο δευτέραν ήδη ημέραν παρά την Αγίαν Μαρίναν, χωρίον επιθαλάσσιον της Φθιώτιδος. Ολίγοι κατά δεκαπλασίων, ωπλισμενοι μόνον με τουφέκια εναντίον πολλού ιππικού και ισχυρών πυροβόλων ημύνοντο όπισθεν ασθενούς χαρακώματος ποιηθέντος εν μια νυκτί. Προς τα πυροβόλα του εχθρού απήντων τα του εγγύς αγκυροβολούντος πάρωνος του Ψαριανού Βισβίζη^**άνευ σπουδαίου αποτελέσματος αλλά η παράταξις των Ελλήνων, καίτοι πολλά και ευρέα ρήγματα είχε ανοίξει εις το χαράκωμα ο πυκνός πυροβολισμός, έμενεν άτρεστος, εμπνεομένη υπό της ιδέας, υπέρ ης εμάχετο, και ενθαρρυνομένη υπό του Οδυσσέως, αρχηγούντος αυτής, όστις με μεγάλα βήματα διέτρεχεν αυτήν, εμψυχών, με το λεόντειον αυτού βλέμμα, τους ευαρίθμους πολεμιστάς, ότε σφαίρα εχθρική διερχομένη άνωθεν ακριβώς της κεφαλής του, αφήρεσε δια της ριπής το κάλυμμα αυτού. Αλλ’ ούτος ουδόλως πτοηθείς έκυψεν ατάραχος και λαβών αυτό είπε μειδιάσας και προς τους πολεμίους αποβλέψας. «Τι να σου κάνω παληότουρκε, που έχεις το Φράγκο και σου φτιάνει τόπια. Ας μουφτιανε και μένα, και ναβλεπες πόσο καλλίτερα ξέρω και το παίζω το τόπι».

* Φέσι. Κάλυμμα κεφαλής από μάλλινο ύφασμα, ερυθρού χρώματος, χωρίς γείσο με ή χωρίς φούντα, παρουσιάζει κατά τόπους ποικιλία τύπων και σχημάτων. Ετυμολογείται από την πόλη FEZ του Μαρόκου, ενώ κατασκευάστικά κέντρα υπήρχαν σε πολλά σημεία της Μεσογείου και της εγγύς Ανατολής όπως Τούνεζι, Δαμασκό κλπ. Εφέρετο από άνδρες και γυναίκες διαφορετικών θρησκευμάτων. Ο Οθωμανός σουλτάνος Μαχμούτ στα τέλη της 10ετίας του 1830 με την μεταπολίτευση κατήργησε το φέσι με φούντα. Αργότερα ο Ατατούρκ θεώρησε το φέσι παρακμιακό και “κάλυμμα της κεφαλής των Ελλήνων” και το κατήργησε. Σήμερα το φέσι φέρουν οι Εύζωνοι, ενώ στην στρατιωτική ορολογία ονομάζεται φαρίον. Περισσότερα Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου – AzizDandelen.

**Αντώνιος (Χατζής) Βισβίζης, εκ της Αίνου της Θράκης, Φιλικός προσέφερε πολλά ως πλούσιος εφοπλιστής κατά την προπαρασκευή και την διεξαγωγή του Αγώνα. Με τον πάρωνα, το βρίκιον, «ΚΑΛΟΜΟΙΡΑ» έλαβε μέρος στις ναυτικές συγκρούσεις, στις ακτές της Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Φθιώτιδος. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναγνώριση των υπηρεσιών του ως ναυτικού διοικητού του Μαλιακού και του Ευβοϊκού κόλπου, όπου παρείχε ναυτική στήριξη στην εκστρατεία του Υψηλάντη και Ανδρούτσου του 1822 στην Αγία Μαρίνα και Στυλίδα, η οποία πρέπει να πιστωθεί και αυτή στο ιστορικό καταπίστευμα της Φθιώτιδος. Η ιδιαίτερη, αμέριστη μάλιστα, αυτή συνδρομή του στη διάσωση των στρατευμάτων, ήταν που επέσυρε την μήνι των Αρειοπαγιτών, οι οποίοι ασχολούμενοι με την αποδυνάμωση και την εξόντωση του Οδυσσέως, δεν εδίσταζαν να λαμβάνουν σκληρά μέτρα και κατά των συμπολεμιστών του. Ο Βισβίζης πληγείς από συμφόρηση ή όπως διαφαίνεται μέσα από τα κείμενα των ιστορικών, δολοφονηθείς, ετάφη στην Εύβοια. (Πηγή ΄Εγκ. Λαρούς Τ4 σελ. 38. Ο γενναίος Θρακιώτης θαλασσόλυκος, πιστεύεται ότι υπήρξε θύμα των εντάσεων της εποχής. Η σπουδαία προσφορά του δεν έχει περάσει στην τοπική ιστορική συλλογική μνήμη).

1. Ιω. Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα «…Κι’ ο πόλεμος πεισματώδης, νύχτα και ημέρα πολεμούσαν εις Αγιά Μαρίνα, κι αφανίστηκαν οι άνθρωποι από τον σκοτωμόν του ντουφεκιού και γρανάτων. Και καταπληγώθηκαν και γιατρόν δεν είχαν. Και ταίνιασαν (εξαντλήθηκαν) από την πείνα. Μισή χούφτα αραποσίτι παίρναν κι έτρωγαν δεκαφτά μερόνυχτα". "Τότε ο Δυσσέος, αφού είδε ότι ο Αρειοπάγος θέλει να χαθούνε όλοι και τ’ ασκέρι θύμωσε εναντίον τους, αποφάσισε ν’ αφήσει τη θέση. Είχε κάτι καραβοκυραίους φίλους του κι έστειλε κι επήγαν κρυφίως, κι άρχισε το μπαρκάρισμα μυστικώς όλη τη νύχτα, να μην νιώσουν οι Τούρκοι τίποτας. Μπαρκάρισε πρώτα τους λαβωμένους κι άρρωστους, ύστερα τους κιοτήδες κι ύστερα μπαρκάρισε τους άλλους. Αφού μπαρκαρίστηκαν, δεν τους μίλησε τίποτας των Αργειοπαγίτων ο Δυσσέας…».

2.Τρικούπης Β σελ 160 «…Κατ’ απόφασιν της Κυβερνήσεως, απεφασίσθη εκστρατεία του Υψηλάντου τον Φεβρουάριον του 1822 εις Ανατ. Ελλάδα, λήγοντος του Μαρτίου συνήχθησαν εις πολεμικόν συμβούλιον εις Μπράλλον. Οι σημαντικοί αρχηγοί υπό την Προεδρία Υψηλάντου…». Ο αρχηγός των Τσακώνων Π. Ζαφειρόπουλος (Άκουρος) σε ιδιόγραφο σημείωμα αναφέρει και συμπληρωματική στρατολογία, εκ της οποίας 250 άνδρες διευθύνθησαν οδηγούμενοι στα πεδία των μαχών υπό του Ανδρ. Κονδάκη Αγιοπετρίτη… (ΕΓΓΡ. Ι.Ε.Ε.Ε. 855 22 Ιουν. 1822).

3.Ι. Κοκκίνου Ελληνική Επανάστασις Μέλισσα Τ2 σελ. 514-515

4.Αθηναϊκόν Αρχείον Επ. Ιω. Βλαχογιάννη, Ανάμνησις Γεωργαντά σελ. 254. Με ακρίβεια και ενάργεια ο γραμματεύς του Οδυσσέως περιγράφει τα γεγονότα, παράγραφο των οποίων παραθέτουμε ακολούθως χωρίς σχόλια «…Εις το πλοίον του Χ. Βισβίζη το οποίον εφάνη χρησιμώτατον και ωφέλιμον εις όλας τας μάχας της θέσεως εκείνης, διότι ήτο καλλίτερον από όλα τα άλλα πλοία, καθώς και ο οπλισμός του ήτο επίσης καλλίτερος. Εντός αυτού του πλοίου είχεν έλθη τότε και η ανωτέρα πολιτική αρχής της Ανατολικής Ελλάδος ονομασθείσα Άρειος Πάγος, ο οποίος αντιφέρετο με τον Οδυσσέα ανέκαθεν, διότι απαιτούσε παρ’ αυτού τυφλήν υπακοήν, πώς να πολεμά ακόμη και κατά των Οθωμανών. Φαντασθήτε, άνθρωποι όλως διόλου άπειροι και απόλεμοι, οίτινες ούτε όπλον ποτέ έπιασαν εις τας χείρας των, να ήθελον να οδηγήσουν τον Οδυσσέα πώς να μάχεται. Ακούσαντες δε την αναχώρησίν του τον ειδοποίησαν να μεταβή εις το πλοίον δια να ομιλήσουν περί του τρόπου της αναχωρήσεως των Ελλήνων αλλά αφού ο Οδυσσεύς ειδοποίησε πως θα μεταβή εκεί εις το πλοίον, επιφόρτισαν τον Γεώργιον Ζορμπάν αρχηγόν της φρουράς του Αρείου Πάγου καθώς και τον πλοίαρχον Βισβίζην, άμα ο Οδυσσεύς ήθελε ανέλθη εις την κλίμακα του πλοίου, να ρίψουν να τον φονεύσουν. Αλλά ακούσαντες ούτοι από το στόμα τοιούτων ανθρώπων αυτήν την αποτρόπαιον απόφασιν, όχι μόνον απέκρουσαν γενναίως, αλλά και όστις άλλος ήθελε δοκιμάση τούτον θα τον τιμωρήσουν σκληρώς…»