Διατροφή και στοματική υγεία

Κατηγορία: Φύλλο 17

Σήμερα τα δύο μεγάλα προβλήματα που συναντάμε στο στόμα είναι η τερηδόνα και η περιοδοντίτιδα. Με τις δύο αυτές παθήσεις έχουμε τελικά την απώλεια των δοντιών. Η μεν τερηδόνα τα καταστρέφει, ενώ στην περιοδοντίτιδα έχουμε καταστροφή του οστού που στηρίζει τη ρίζα του δοντιού. Τα δύο αυτά προβλήματα έχουν γίνει πραγματική μάστιγα.

 Η τερηδόνα που είναι προνόμιο της παιδικής ηλικίας, απαντιέται σε ποσοστό 90-100% στο δυτικό κόσμο, ενώ η περιοδοντίτιδα απαντιέται περισσότερο σε ενήλικες. Τα κυριότερα μέτρα για να προλάβουμε τις παθήσεις που αναφέραμε είναι η υγιεινή διατροφή και η καθημερινή και επιμελημένη περιποίηση του στόματος.

Η σημερινή δίαιτα είναι ριζικά διαφοροποιημένη από τη φυσική δίαιτα των παλιότερων χρόνων. Σήμερα καταναλώνουμε «καθαρισμένους» υδατάνθρακες (όπως είναι η ζάχαρη και τα προϊόντα του λευκού αλευριού), επίσης λίπη (ειδικά ζωϊκά), και προσλαμβάνουμε λιγότερες πρωτεϊνες, βιταμίνες και ανόργανα. με την βιομηχανική επανάσταση για δήθεν εξευγενισμό της τροφής αφαιρούνται πολύτιμες θρεπτικές ουσίες από τα βασική είδη διατροφής (όπως τα πίτυρα από το αλεύρι στίλβωση ρυζιού κ.λ.π.) Επίσης υπάρχει σημαντικό χάσιμο σε θρεπτικά συστατικά από τα διάφορα είδη διατροφής σε όλη τη διαδρομή τους από την πηγή της παραγωγής μέχρι να φτάσουν στο πιάτο του καταναλωτή (καθαρισμός, μεταφορά, συντήρηση και τέλος μαγείρευμα).

Διατροφή και περιοδοντίτιδα

Η υγιεινή διατροφή μπορεί ν’ αυξήσει την άμυνα των ιστών γύρω από το δόντι, αν συνδυαστεί βέβαια με το να προληφθεί η φλεγμονή των ούλων.

Για να προλάβουμε την βλάβη των ιστών γύρω από το δόντι, πρέπει ν’ ακολουθήσουμε τα εξής μέτρα:

α) Τροφή με σκληρή σύσταση (μαύρο καλό ψωμί, ινώδη λαχανικά δυσμάσητα κρέατα, σκληρά φρούτα κ.λ.π.) έχει τις παρακάτω ευεργετικές επιπτώσεις: Προσφέρει στους ιστούς που στηρίζουν το δόντι λειτουργικά ερεθίσματα, προκαλεί μάλαξη στα ούλα και εμποδίζει σε κάποιο βαθμό το σχηματισμό της πλάκας με την αυτοκαθαριστική ιδιότητα που έχει.

β) Η λήψη πρωτεϊνών αποτελούν παράγονα που συμβάλλει στην πρόληψη των λοιμώξεων και βελτιώνει την κινητικότητα των δοντιών.

γ) Η λήψη της βιταμίνης C (που βρίσκεται κυρίως στα πορτοκάλια) παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της ακεραιότητας των ιστών που στηρίζουν το δόντι και ειδικά επουλώνει την φλεγμονή.

δ) Το ασβέστιο τέλος ενασβεστώνει τα δόντια και τα οστά.

ε) Τα λίπη δεν φαίνεται ότι επηρεάζουν την ανθεκτικότητα του περιοδοντίου. Αν συντρέχει βέβαια διαβήτης τότε έχουμνε ανάπτυξη φλεγμονής από την παρουσία μικροβιακής πλάκας (μικροβιακή πλάκα είναι τα υπολείμματα τροφών που παραμένουν επάνω στα δόντια).

Αντίθετα η κατανάλωση ζαχάρων έχει τα παρακάτω δυσμενή αποτελέσματα:

α) Διευκολύνει το σχηματισμό της μικροβιακής πλάκας.

β) Επιδεινώνει τυχόν υπάρχουσα ουλίτιδα.

γ) Εμποδίζει την πρόσληψη από τα κύτταρα της βιταμίνης C.

δ) Προκαλεί αυξημένη αποβολή ασβεστίου από τα ούρα.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι, μια ισοζυγισμένη δίαιτα μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη της περιοδοντικής πάθησης. Η καλή διατροφή μαζί με την καλή υγιεινή είναι τα καλύτερα όπλα για την πρόληψη της περιοδοντίτιδας.

Διατροφή και τερηδόνα

Είναι γνωστό ότι η ενασβεστίωση των δοντιών αρχίζει κατά την κύηση και συνεχίζεται μετά τον τοκετό.

Αν επιχειρήσουμε να ενημερώσουμε το κοινό για τη σημασία και την ανάγκη να καθιερώσουμε μια υγιεινή διατροφή νομίζουμε ότι η πρώτη και η μεγαλύτερη προσπάθεια πρέπει να στραφεί προς τη νέα γυναίκα και ειδικά προς τη μέλλουσα μητέρα.

Όταν η μέλλουσα μητέρα καταναλώνει αυξημένα ποσά ζάχαρης κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης μπορούν να συμβούν το ακόλουθα:

α) Να γίνουν τα νεογιλά δόντια του παιδιού της ευπαθή στην τερηδόνα.

β) Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για εγκατάσταση στο στόμα της τερηδονογόνων μικροβίων.

γ) Να προσφέρει ακούσια στο παιδί της τη χλωρίδα του στόματός της και βέβαια τη συνήθεια της ανθυγιεινής διατροφής.

Αντίθετα αν η ίδια καθιερώσει μόνιμα την υγιεινή διατροφή, δεν θα υπάρχει πιθανότητα για το παιδί της ν’ αποκτήσει τη συνήθεια ανθυγιεινής διατροφής, αφού θα πρέπει να τρώγει εκείνα που θα του προσφέρονται, δηλαδή εκείνα που θα τρώνε και οι γονείς του.

Διαιτητικές συνήθειες

Πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να βελτιώσουμε τις διαιτητικές συνήθειές μας. Πρέπει να καθιερώσουμε και πάλι το πιτυρούχο μαύρο ψωμί και την ποικιλία των διαφόρών αγαθών. Τα παιδιά μας να καθοδηγηθούν ώστε να περιορίσουν όσο γίνεται την κατανάλωση των διαφόρων ζαχαρούχων εδεσμάτων και αναψυκτικών και μάλιστα στις πιο ακατάλληλες ώρες (μεσοδιαστήματα μεταξύ των κυρίων γευμάτων). Αντ’ αυτών πρέπει να στραφούν προς τα φρούτα, το γάλα και τους χυμούς των φρούτων. Το παιδί να παίρνει τα κύρια γεύματα και το πρωϊνό φυσικά, τις αναγκαίες θερμίδες και τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες, ώστε να έχει πάντοτε το αίσθημα του κορεσμού. Αν δεν γίνει αυτό, θα πεινάσει πιο πριν από το επόμενο κύριο γεύμα, με αποτέλεσμα την έντονη επιθυμία κορεσμού της πείνας πριν από τα κύριο γεύμα. Αυτό γίνεται κυρίως στο σχολείο αλλά και στο σπίτι με διάφορα ζαχαρούχα είδη (γλυκίσματα, κουλούρια, τσιπς κ.λ.π.) Έτσι το παιδί κάθεται στο τραπέζι την ώρα του κυρίως γεύματος, με το αίσθημα του κορεσμού από τη λήψη των πρόχειρων γευμάτων, πράγμα που οδηγεί στην αποστροφή προς το φαγητό.

Θα πεινάσει βέβαια αργότερα, οπότε θα καταφύγει και πάλι στο «κολατσιό» Η επανάληψη της τακτικής αυτής καταλήγει σ’ ένα φαύλο κύκλο με την καθιέρωση των ατάκτων μικρογευμάτων. Αυτό παρατηρείται συνήθως σε ορισμένα παιδιά που φεύγουν το πρωΐ για το σχολείο χωρίς να έχουν πάρει ένα πλήρες πρωϊνό γεύμα. Η λήψη των γλυκισμάτων δεν πρέπει ν’ απαγορευθεί τελείως, αλλά να είναι λογική και να γίνεται στο τέλος των κυρίως γευμάτων σαν επιδόρπιο και φυσικά ν’ ακολουθεί πάντοτε το πλύσιμο των δοντιών.

Μερικές μικρές συμβουλές για πρόληψη της τερηδόνας

1) Το πιτυρούχο μαύρο ψωμι είναι λιγότερο τερηδονογόνο από το άσπρο ψωμί.

2) ΟΙ πρωτεΐνες δεν προκαλούν τερηδόνα. Ειδικότερα ορισμένες πρωτεΐνες όπως το γάλα και το τυρί έχουν αντιτερηδονική ιδιότητα.

3) Τα καρότα, πολλά φρούτα και ορισμένα όσπρια, περιέχουν λεκτίνες, οι οποίες προκαλούν συγκόλληση των μικροβίων και άρα εμποδίζουν την προσκόλλησή τους στις πλάκες των δοντιών.

4) Η ζάχαρη (σουκρόζη) είναι ο περισσότερο τερηδονογόνος υδατάνθρακας. Η κονιοποιημένη ζάχαρη (άχνη), επειδή παραμένει περισσότερο χρόνο στο στόμα είναι περισσότερο τερηδογόνα από την κρυσταλλική, η οποία λόγω της αμμώδους υφής της, προκαλεί αυξημένη σιαλόρροια και έτσι απομακρύνεται γρηγορότερα από το στόμα. Ένα γλειφόμενο ζαχαρωτό είναι επίσης λιγότερο τερηδονογόνο από μια κολλώδη καραμέλα ή από κάτι παρόμοιο, εξαιτίας της αυξημένης σιαλόρροιας που προκαλεί. Δηλαδή, όσο περισσότερο χρόνο παραμένουν στο στόμα τα υπολείμματα των διαφόρων ειδών της τροφής, τόσο ο κίνδυνος της τερηδονικής προσβολής είναι μεγαλύτερος.

5) Προσκολλητική ικανότητα και άρα μεγαλύτερη τερηδονική προσβολή έχουν το μέλι, τα διάφορα σιρόπια, το λουκούμι, οι γεμιστές καραμέλες, το μαντολάτο, οι αμυλούχες τροφές, τα μπισκότα, τα ξηρά φρούτα, (σύκα σταφίδες, χουρμάδες κ.λ.π.)

6) Τροφή με μικροσκοπικά τεμαχίδια (π.χ. το άσπρο αλεύρι) που παραμένει για περισσότερο χρόνο στο στόμα (σε αντίθεση με το σιμιγδάλι) προκαλεί περισσότερη τερηδονική βλάβη.

7) Τροφές ινώδεις (κρέας, μήλα, νωπά λαχανικά κ.λ.π.) δεν προσκολλούνται στα δόντια, έχουν αυτοκαθαριστικές ιδιότητες και δεν θεωρούνται τερηδογόνες.

8) Όσο περισσότερο νερό περιέχει η τροφή (υδαρείς τροφές π.χ. σούπες, αναψυκτικά κ.λ.π.) τόσο λιγότερο παραμένει στο στόμα και άρα λιγότερη τερηδονική βλάβη.

Υποκατάστατα της ζάχαρης σαν μέτρο πρόληψης της τερηδόνας

Η ξυλιτόλη αποτελεί μια πραγματική πρόοδο για αντικατάσταση της ζάχαρης. Μπορεί χωρίς κίνδυνο να την αντικαταστήσει στις τσίχλες, σε σοκολάτες, γλειφιτζούρια και σε ορισμένα γλυκίσματα που δεν παίρνονται συνέχεια και σε μεγάλη ποσότητα (κέϊκ, πάστες κ.λ.π.) Έχει την ίδια σχεδόν γλυκαντική ιδιότητα με τη ζάχαρη, με μια δροσιστική γεύση, τις ίδιες θερμίδες, αλλά σχεδόν πενταπλάσια τιμή.

Βασικές οδηγίες για μια σωστη διατροφή

Κατά κανόνα, ο οδοντίατρος δεν χρειάζεται να υποδείξει δίαιτα υπολογισμένη με ακρίβεια από άποψη θερμίδων, εκτός από τις περιπτώσεις τις οποίες θα χρειαστεί ελάττωση των υδατανθράκων εξαιτίας αυξημένου προβλήματος τερηδόνας.

α) Η δίαιτα να μην είναι μονότονη, αλλά να περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη δυνατή ποικιλία αγαθών.

β) Το κρέας γενικά να τρώγεται βραστό ή ψητό και ποτέ τηγανητό. Να μην τρώγεται το καμένο κρέας ή λίπος όταν ψήνεται στα κάρβουνα ή στο τηγάνι γιατί σχηματίζονται καρκινογόνες ουσίες.

γ) Από τα λαχανικά περισσότερο ωφέλιμα είναι τα ωμά. Οι πατάτες να τρώγονται βραστές ή ψητές στο αλουμινόχαρτο.

δ) Στη χώρα μας υποτιμάται η αξία του πρωϊνού γεύματος. Αυτό πρέπει να είναι σχεδόν ισότιμο με τα κύρια γεύματα (μισό κύπελλο χυμό πορτοκαλιού, δύο φέτες μαύρο ψωμί με βούτηρο και μαρμελάδα, αν δεν υπάρχει πρόβλημα πολυτερηδονισμού, δύο αυγά, ένα ποτήρι γάλα και καφέ αν συνηθίζεται).

Αν δεν ληφθεί ένα πλήρες πρωϊνό, ο οργανισμός παραμένει χωρίς τροφή περίπου 15 ώρες, από τις οποίες οι μισές σχεδόν είναι ώρες εργασίας και κόπωσης. Αυτό οδηγεί είτε στην καταφυγή σε διάφορα ζαχαρούχα κυρίως μικρογεύματα (κολατσιό), όπως προαναφέρθηκε, είτε στη λαιμαργία κατά το μεσημεριανό γεύμα, από την αυξημένη πείνα, κάτι που και στις δύο περιπτώσεις βλάπτει.

ε) Στα τρία κύρια γεύματα πρέπει να παίρνονται τουλάχιστον τα 2/3 των θερμίδων, ενώ το υπόλοιπο 1/3 στα ενδιάμεσα μικρογεύματα.

στ) Το να καθιερώσουμε μικρογεύματα μεταξύ των κυρίων γευμάτων δεν πρέπει να απορριφθεί. Αντίθετα η διανομή της καθημερινής τροφής σε 5-6 γεύματα, χωρίς την αύξηση όμως του ολικού της ποσού, ελαττώνει την κούραση και προλαμβάνει την παχυσαρκία.

ζ) Το είδος των μικρογευμάτων έχει σημασία. Αν αποτελείται από ζαχαρούχα είδη. υπάρχει κίνδυνος πολυτερηδονισμού και παχυσαρκίας, αν όχι τότε δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος.

η) Τα είδη που πρέπει ν’ αποφεύγονται στα μικρογεύματα είναι τα ακόλουθα: Η ζάχαρη γενικά σιρόπια, διάφορα γλυκίσματα, κέϊκς, κουλούρια, μπισκότα, πίτες φρούτων, ανθρακούχα αναψυκτικά, καραμέλες και άσπρο ψωμί.

θ) Τα είδη που μπορεί να παίρνονται στα μικρογεύματα είναι τα ακόλουθα: Μαύρο ψωμί, τυρί, γάλα, κρέμες, φρούτα, πουτίγκα κατά τους ψυχρούς μήνες και ζελέδες χωρίς ή με λίγη ζάχαρη και

ι) Αν η συνήθεια των μικρογευμάτων ικανοποιείται με τα είδη που δεν πρέπει να παίρνονται, τότε η καθημερινή τροφή των ατόμων αυτών εκτός των άλλων ανεπιθύμητων επακόλουθων, θα είναι φτωχή σε ανόργανα, ιδίως ασβέστια και σίδηρο και σε βιταμίνες.

Τέλος η πρόληψη των διαφόρων παθήσεων, όπως και της τερηδόνας είναι πρόβλημα που μόνο η παιδεία του λαού αυτού μπορεί να λύσει.

Κατερίνα Παπαγκίκα

Οδοντίατρος