Ο Γιάννης Ρίτσος κορυφαίος έλληνας ποιητής γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την Πρωτομαγιά του 1909 και πέθανε στην Αθήνα το 1990. Πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα πεζογραφήματα, τέσσερα θεατρικά, όπως και μελέτες για ομότεχνους συγκροτούν το κύριο σώμα του έργου του. Πολυάριθμες μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα δημοσιεύματα συμπληρώνουν την εικόνα του δημιουργού.

Ο Ρίτσος υπήρξε μια αντιφαντική προσωπικότητα του ποιητικού κόσμου που πολλοί θαύμασαν και θαυμάζουν και άλλοι θέλουν να ξεχάσουν. Δεν “κρύφτηκε” ποτέ και πάντα υποστήριζε και εξέφραζε τις ιδέες του με στάση γενναία και συνεπή. Μέσα από τις ποιητικές του δημιουργίες ανέδειξε όσο κανένας άλλος την σχέση της κουλτούρας με την πολιτική και το πως αυτές αλληλεπιδρούν και ετεροφωτίζονται.

Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ στο οποίο παρέμεινε πιστός μέχρι τον θάνατό του. Μάλιστα, αυτός ο πολιτικός του προσανατολισμός έγινε αιτία το έργο και η συμβολή του να υποτιμηθεί από πολλούς διανοούμενους της εποχής του ‘30.

Ο Ρίτσος δεν ήταν απλώς αριστερός ποιητής, ποιητής μιας Αριστεράς χωρίς πρόσημο, ήταν κομμουνιστής ποιητής.

Η στράτευση του Ρίτσου στον κομμουνισμό ήταν στράτευση προσωπική. Ήταν παρών ως πρόσωπο σε όλες τις κορυφαίες μάχες που έδωσε το κομμουνιστικό κίνημα του 20ου αιώνα. Παρών στην εθνική αντίσταση, παρών στον εμφύλιο, παρών στη χούντα. Αυτές του οι προσωπικές εμπειρίες τον οδήγησαν να χρησιμοποιήσει την ποίησή του ως το ιδιαίτερο προσωπικό του όπλο για να ασχοληθεί ενεργά με κυρίαρχα, ηγεμονικά, πολιτικά ζητήματα και να εκφράσει τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς του σχετικά με τα απανοτά χτυπήματα που δέχθηκε ο ελληνισμός την εποχή εκείνη.

Ο ίδιος εξορίστηκε κατά το χρονικό διάστημα 1948-1952 σε διάφορα νησιά όπως το 1948 στη Λήμνο, τον Μάη του 1949 στη Μακρόνησο και το 1950 στον Άϊ Στράτη.

Αυτό το βίωμα αποτυπώνεται στο ποίημά του “Όταν έρχεται ο ξένος” το οποίο έγραψε το 1958 και το οποίο είναι το πιο ολοφάνερα πολιτικό του έργο. Το ποίημα αυτό το οποίο γράφτηκε ενώ ήταν ακόμη φρέσκες οι πληγές των αγωνιστών, το αίμα των νεκρών και των εκτελεσμένων αναφέρεται σε έναν “Ξένο” στο πρόσωπο του οποίου συνατάμε τον Ρίτσο ο οποίος γυρνώντας στην γενέτειρά του συνεχίζει να νιώθει “ξένος”.

Όμως αυτός ο “ξένος” είναι που δίνει “φωνή” στους συλλογικούς αγώνες και στην ιστορική μνήμη. Αυτός είναι που θέλει να ξανασμίξει τους ανθρώπους. Αυτός είναι που υπερασπίστηκε τον λαό, άντεξε τόσα πάθη για χάρη του, πάλεψε για να επουλωθούν οι πληγές του και για να μπορεί να ανασάνει. Αυτός λοιπόν ο “Ξένος” πρώτος συκοφαντήθηκε, διώχθηκε αδυσώπητα και βασανίστηκε, στερήθηκε την ελευθερία και την ζωή, όμως επέστρεψε για να συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό του λαού χωρίς να ζητάει ανταμοιβή.

Αυτός ήταν ο Ρίτσος ο «διχασμένος και διπλός» όπως είχε πει ο ίδιος. Ο δημιουργός που διαβάζοντας τα ποιήματά του ο αναγνώστης υπερβαίνει κάθε έννοια συμβατότητας και λογικής και αντιλαμβάνεται νοήματα και αξίες μεγαλύτερες και από την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου. Βλέπει την αλήθεια μέσα στα βιώματά του, προβληματίζεται και παίρνει θέση απέναντι στα πολιτιστικά δρώμενα, θαυμάζει την επιμονή και τον “φανατισμό” με τον οποίο υπερασπίζεται τα πιστεύω του και εκτιμάει την ποιητική του φύση.

Ο Ρίτσος δεν είναι για μένα ο αριστερός κομμουνιστής ποιητής. Είναι ένας άνθρωπος που βιώνοντας και την αγροτική τάξη αλλά και την αστική ζωή επέλεξε ανιδιοτελώς να σταθεί στο πλευρό του λαού και γι’ αυτήν του την επιλογή τιμωρήθηκε αντί να ανταμειφθεί.

Εκατό χρόνια μετά την γέννησή του αδυνατώ να βρω ανθρώπους στο σήμερα με την δική του αφοσίωση, με την δική του επαναστατικότητα, με την δική του αλήθεια.

Και ακόμα κι αν υπάρχουν κάπου εκεί έξω μένουν στην αφάνεια, εξορίζονται από το ίδιο το σύστημα, από εμάς τους ίδιους, γιατί η δική τους πνευματική ελευθερία είναι η καταστροφή του φανταστικού κρυστάλλινου κόσμου μας, τη δικής μας ουτοπίας. Για μας η αλήθεια του συστήματος είναι τόσο αληθινή όσο το πιο γλυκό ψέμα και όσο κι αν έχουμε κάποιες ελάχιστες στιγμές διαύγειας γρήγορα επιστρέφουμε στην υποτιθέμενη πραγματικότητα.

Απόσπασμα από το ποίημα του Ρίτσου “Όταν έρχεται ο Ξένος”.

“Από που ερχόνταν αυτός ο Ξένος;

Τι ζητούσε;

Ο δρόμος του ερχόταν από το χτες ή απ’ το αύριο; (…)”

Όμως η μορφή του είναι οικεία, και σ’ αυτά που λέει αναγνωρίζουν πράγματα από τον δικό τους κόσμο, βιώματα από την δική τους απλή ζωή, κουβέντες που έλεγαν και οι ίδιοι”.

Αναστασία Α. Κούρου