Τις ημέρες αυτές συμπληρώνονται 89 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή. Η εκστρατεία που ξεκίνησε για τη δημιουργία της μεγάλης Ελλάδας κατέληξε άδοξα, με μια οδυνηρή ήττα για τον ελληνικό στρατό, προκαλώντας την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπινων ζωών και στην προσφυγιά 1,5 εκατομμύριο Μικρασιατών και Θρακιωτών. Τα λάθη της εποχής οδήγησαν σε ανεπανόρθωτες συνέπειες για τον ελληνισμό. Τότε ήταν δύσκολο υπό τις συνθήκες της εποχής να διαγνώσει κανείς τους λάθος χειρισμούς. Σήμερα όμως έχουμε επίγνωση αυτών. Υπερεκτιμήσαμε τις δυνάμεις μας, προδοθήκαμε από τους συμμάχους μας, δε διαγνώσαμε έγκαιρα τους κινδύνους που υπήρχαν, δε δεχθήκαμε κανένα συμβιβασμό ρισκάροντας μια ολοκληρωτική νίκη ή ήττα και δεν προετοιμάσαμε τις κινήσεις μας στο αρνητικό σενάριο των πολεμικών επιχειρήσεων.

Η Ελλάδα με τη συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920), ως μια από τις νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απέκτησε τη Δυτική Θράκη από τη Βουλγαρία, την Ανατολική Θράκη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ της δόθηκε ο έλεγχος της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης για μια 5ετία, μετά το πέρας της οποίας ο πληθυσμός της περιοχής θα επέλεγε με δημοψήφισμα την τύχη του. Ήδη από το Μάιο του 1919 τα ελληνικά στρατεύματα είχαν αποβιβαστεί στη Σμύρνη. Μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, η οποία αποτελούσε την υλοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας», ο Ελευθέριος Βενιζέλος, βλέποντας την άρνηση των Νεότουρκων του Κεμάλ να αποδεχθούν τους όρους της συνθήκης, αποφάσισε ως μέσο πίεσης τη διείσδυση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στα βάθη της Μικράς Ασίας, ώστε να αναγκαστεί ο Κεμάλ να αποδεχθεί την ελληνική παρουσία στη Μικρά Ασία. Αρχικά, ο ελληνικός στρατός εκμεταλλευόμενος τη διάλυση που επικρατούσε στον τουρκικό στρατό εξαιτίας της σύγκρουσης Σουλτάνου και Κεμάλ πέτυχε σημαντικές νίκες, προχωρώντας σημαντικά.

Η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές και η παλινόρθωση του Κωνσταντίνου, το φθινόπωρο του 1920, απομάκρυνε τους συμμάχους από την ελληνική πλευρά, με μόνη εξαίρεση την Αγγλία, η οποία εξυπηρετούνταν από τις πολεμικές επιχειρήσεις Ελλήνων και Τούρκων. Την ίδια περίοδο ο Κεμάλ πέτυχε μυστική συμφωνία συνεργασίας και ανεφοδιασμού από τη Σοβιετική Ένωση. Έτσι το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, βρέθηκε στα βάθη της Ασίας με πλημμελή ανεφοδιασμό και παρά τον ηρωισμό του ηττάται για πρώτη φορά στη μάχη του Ινονού. Στην κρίσιμη μάχη του Σαγγάριου, τον Αύγουστο του 1921, οι Τούρκοι αποκρούουν την ελληνική επίθεση. Ο ελληνικός στρατός εξαντλημένος από την υπερπροσπάθεια ανασυντάσσεται οπισθοχωρώντας στη γραμμή Εσκί Σεχίρ – Κιουτάχεια – Αφιόν Καραχισάρ, όπου παρέμεινε για ένα ολόκληρο χρόνο, μέχρι τη μεγάλη αντεπίθεση των Τούρκων, τον Αύγουστο του 1922, που οδήγησε στην απώλεια ολόκληρης της Μικράς Ασίας και στην καταστροφή της Σμύρνης το Σεπτέμβρη του 1922. Με τη Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923), καθορίστηκαν τα νέα εδαφικά όρια του ελληνικού και τουρκικού κράτους αντίστοιχα. Η Ελλάδα παρέδιδε στους Τούρκους ακόμη και την Ανατολική Θράκη, την οποία δεν έχει χάσει στο πεδίο της μάχης.

Σήμερα, 89 χρόνια μετά, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. 10 χρόνια πριν, υπερεκτιμώντας τις δυνατότητές μας και με τη βοήθεια της δημιουργικής λογιστικής, ενταχθήκαμε στη ζώνη του Ευρώ. Η επιτυχία μιας χώρας σε μια νομισματική ένωση εξαρτάται άμεσα από την ανταγωνιστικότητά της και την ανάπτυξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της σε μια μεγάλη οικονομική αγορά. Η Γερμανία εκμεταλλεύτηκε την κοινή αγορά, διατήρησε χαμηλά το εργατικό της κόστος και ανέπτυξε τις εξαγωγές της. Η Ελλάδα αντίθετα βασίστηκε στην κατανάλωση με δανεικό χρήμα, με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών, την επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών.

Το όνειρο του ισχυρού και σταθερού νομίσματος εξελίχθηκε, εξαιτίας των λαθών μιας δεκαετίας, σε βραχνά. Όπως και η «Μεγάλη Ιδέα» έτσι και το Ευρώ, το νόμισμα της «Ισχυρής Ελλάδας», ήταν μια φιλόδοξη πολιτική απόφαση, που για να είναι διατηρήσιμη και συμφέρουσα χρειάζονταν σωστούς χειρισμούς, οι οποίοι ούτε σήμερα αλλά ούτε και τότε έγιναν. Ο λαός ούτε τότε ούτε σήμερα κατάλαβε πως η επιτυχία χρειάζεται θυσίες. Ο λαός ίσως ούτε τότε ούτε σήμερα ήταν έτοιμος να ακολουθήσει το όραμα των ηγεσιών του. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί μας τότε και σήμερα στήριξαν την Ελλάδα, όσο δεν θίγονταν τα δικά τους συμφέροντα. Οι ηγεσίες μας όπως και τότε έτσι και σήμερα φάνηκαν διστακτικές να πάρουν έγκαιρα αποφάσεις φοβούμενες το πολιτικό κόστος, προκαλώντας με την αδράνειά τους ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.

Το 1921 και για ένα χρόνο η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε τις εξελίξεις, περιμένοντας την από μηχανής βοήθεια, με αποτέλεσμα, όταν το 1922 έγινε η μεγάλη αντεπίθεση των Τούρκων, η Ελλάδα να βρεθεί μόνη και αβοήθητη σε μια εκστρατεία που ανέλαβε με παρότρυνση των Ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής. Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Οι Έλληνες πιστεύουν πως θα υπάρξει από μηχανής βοήθεια για τη χώρα και συνεχίζουν να φοροδιαφεύγουν. Η κυβέρνηση παρά τη σκληρή δημοσιονομική πολιτική, δεν έχει διαπραγματευτεί επαρκώς και έγκαιρα τους όρους του Μνημονίου, μη διασφαλίζοντας την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Η Ευρωπαϊκή συμφωνία του Ιουλίου βρίσκεται στον αέρα και ο κίνδυνος της παγκόσμιας κρίσης μπορεί να αφήσει στο περιθώριο των Ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων το ελληνικό πρόβλημα.

Είναι η ώρα και πριν συρθούμε σε οικονομική κατάρρευση να πάρουμε αποφάσεις, ως κυβέρνηση, ως λαός και ως χώρα. Η παρούσα κυβέρνηση σηκώνει ένα τεράστιο βάρος από τα λάθη δεκαετιών και φοβάται να τολμήσει. Ο λαός δεν έχει αντιληφθεί το διακύβευμα για τη χώρα και συνεχίζει να διεκδικεί τη διατήρηση συντεχνιακών προνομίων άλλων εποχών. Η χώρα κινδυνεύει να γίνει προτεκτοράτο της Τρόικας και των πολυεθνικών που θα αγοράσουν τις ελληνικές επιχειρήσεις. Το 2011 φαίνεται να είναι το έτος της αδράνειας μέσα σε ένα ζοφερό παγκόσμιο περιβάλλον. Το 2012 δεν θα είναι ίδιο. Θα είναι έτος εξελίξεων είτε με επιλογή μας είτε με επιβολή από τρίτους. Ή θα αναλάβουμε ως κυβέρνηση και λαός την τύχη μας ή θα την εναποθέσουμε σε τρίτους.

 

Θανάσης Ζεκεντές, Οικονομολόγος MSc